می خواستم بدانم حد و حدود ابراز مخالفتها و انتقادهای در نظام جمهوری اسلامی چیست؟

نظام اسلامى نه تنها انتقاد از ولى‌فقیه را جایز مى‌شمارد بلکه براساس تعالیم دینى ، معتقدیم یکى از حقوق رهبر بر مردم ، لزوم دلسوزى و خیرخواهى براى او است . این حق تحت عنوان « النصیحه لائمه المسلمین » و امر به معروف و نهى از منکر تبیین شده است . نصیحت به معناى خیرخواهى براى رهبران اسلامى است که یکى از ساز و کارهاى تحقق آن اندرز دهى است . از منظر فقها و بزرگان نظام اسلامى ، در نظام ولایت فقیه ، همه در برابر کارهاى خود پاسخگو هستند و شهروندان برهمه امور و حتى ولى فقیه نظارت مى کنند . حضرت امام ( ره ) در این زمینه مى گوید : « همه موظفند که نظارت کنند بر این امور ، اگر من یک پایم را کنار گذاشتم ، کج گذاشتم ، ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتى ، خودت را حفظ کن . » ( صحیفه نور ، امام خمینى ، ج 7 ، ص 118 ) بنابراین نه تنها انتقاد از ولى‌فقیه جایز است بلکه در جاى خود واجب شرعى است و منافع و مصالح شخصى یا گروهى نباید مانع انجام دادن آن شود . از این رو ، در نظام جمهورى اسلامى ایران ، نه تنها قانون اساسى با برابر دانستن رهبرى در برابر قانون مانند همه شهروندان ایران امکان نقد رهبرى را فراهم آورده است بلکه هرگز قاعده اى حتى عرفى براى جلوگیرى از نقد رهبرى وضع نشده است . و حتى نهادى قانونى که کار ویژه نظارت و نقد و بررسى اعمال رهبرى را به صورت دائمى و توسط متخصصان و کارشناسان بر عهده داشته باشد ، پیش بینى شده که همان مجلس خبرگان رهبرى است . از سوى دیگر تحقق این مهم باید به گونه اى باشد که با پرهیز از هرگونه افراط و تفریطى ، همواره تقویت رهبرى و نظام اسلامى را به دنبال داشته باشد . از این رو با توجه به جایگاه و قداست ولى فقیه در انتقاد از رهبرى رعایت نکاتى لازم است : 1. پیش از انتقاد باید اصل موضوع ، محرز و ایراد و اشکال ، قطعى باشد ، نه آنکه مبتنى بر شایعات و اخبار غیر قابل اعتماد و یا بر اساس حدس و گمان و بدون تحقیق مطلب ناحقى به رهبرى نسبت داده شود و موجب اعتراض و انتقاد قرار گیرد . 2 . رعایت اخلاق اسلامى و پرهیز از توهین و جسارت . 3 . به منظور اصلاح و سازندگى انتقاد شود ، نه براى عیبجوى و تضعیف . در انتقاد از رهبر به جایگاه و شخصیت ویژه رهبر توجه شود و حرمت و شان و منزلت او در انتقاد مورد توجه قرار بگیرد . 4. با توجه به جایگاه محورى ولى فقیه در نظام اسلامى انتقاد از رهبر باید هوشمندانه مطرح شود تا موجب سوءاستفاده دشمنان نشود و انتقاد از رهبر به تضعیف نظام منجر نگردد . علاوه باید توجه داشته باشیم که مجلس خبرگان که بر اعمال رهبرى نظام نظارت دارند در صورت لزوم مسائل را به رهبر انتقال مى دهند و در این راستا در مجلس خبرگان رهبرى کمیسیونى براى نظارت بر اعمال رهبرى تشکیل شده که عملکرد ایشان را مورد بررسى قرار مى دهد و در موارد لازم نتیجه آن را به اطلاع ایشان مى رساند به نظر مى رسد براى رعایت همه اصول بهترین شیوه انتقاد از رهبر نوشتن نامه به دبیرخانه مجلس خبرگان و بیان مسائل است . ( مصباح یزدى ، پرسشها و پاسخها ، قم : مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى ره ، ج 1 ، ص 69 - 71 ) افزون بر موراد فوق در اندیشه سیاسى اسلام مهمترین محدودیت هایى که در جهت صیانت از آزادى بیان در نظر گرفته شده , عبارتند از : ممنوعیت توهین به مقدسات اسلامى و هتک حرمت افراد ، ممنوعیت توطئه و براندازى لزوم حفظ اصول و ارزشهاى دینى و موازین اخلاقى ضرورت حفظ نظام جامعه و پایبندى به ضوابط قانونى پرهیز از دامن زدن اختلافات قومى و مذهبى رعایت امنیت ، استقلال کشور ، منافع ملى و مصالح جامعه واجدیت اطلاعات کافى و توان علمى بیان کننده و اهلیت مخاطب طرح نظرات مخالفین در مراکزعلمى و تخصصى و بالآخره اینکه در مواجهه با سوء استفاده هایى که از آزادى بیان مى شود هم افراد و هم مسئولین اجتماع موظف بوده و باید کنترل و مراقبت به عمل آورند . و آخرین نکته اى که لازم است در زمینه انتقاد از رهبرى در نظر گرفته شود این است که لزوم رعایت ضوابط و حدود فوق ، نباید محملى براى جلوگیرى از انتقادات اظهار نظرهاى سازنده شده و یا وسیله اى براى ایراد اتهاماتى نظیر ضد ولایت فقیه و . . . ، گردد . چنانکه مقام معظم رهبرى در دیدار با بسیجیان مى فرمایند « مراقب باشید ، مواظب باشید ، نمى شود هر کسى را بمجرد یک خطائى یا اشتباهى گفت منافق نمیشود هر کسى را بمجرد اینکه یک کلمه حرفى برخلاف آنچه که من و شما فکر میکنیم ، زد ، بگوئیم آقا این ضد ولایت فقیه است در تشخیصها خیلى باید مراقبت کنید . من تأکیدم به شما جوانان عزیز ، فرزندان عزیز خود من ، جوانان پرشور این کشور در سرتاسر میهن عزیز ، همین است . انگیزه‌ها با شدت ، با قوّت ، با ایمان کامل ، با امید کامل به آینده حفظ بشود اما در تشخیصها و در مصداقهاى مختلف دقت بشود . بى‌دقتى در مصداقها ، گاهى اوقات ضررها و لطمات بزرگى خواهد زد . » ( بیانات در دیدار جمع کثیرى از بسیجیان کشور ، 04 / 09 / 1388 ، پایگاه اطلاع رسانى دفتر مقام معظم رهبرى ) همچنین رهبر فرزانه انقلاب در جایى دیگر ضمن تأکید نظام اسلامى بر اهمیت نقد و انتقاد در تبیین ضد ولایت فقیه مى فرماید : « یک نکته‌ى دیگرى که در دنباله‌ى آن مطالبه‌ى دانشجوئى عرض میکنم ، این است که مطالبه کردن با دشمنى کردن فرق دارد . اینکه ما گفتیم گاهى اوقات معارضه‌ى با مسئولان کشور نشود - که الان هم همین را تأکید میکنیم معارضه نباید بشود - این به معناى انتقاد نکردن نیست به معناى مطالبه نکردن نیست در باره رهبرى هم همینجور است . این برادر عزیزمان میگوید « ضد ولایت فقیه » را معرفى کنید . خوب ، « ضد » معلوم است معنایش چیست ضدیت ، یعنى پنجه در افکندن ، دشمنى کردن نه معتقد نبودن . اگر بنده به شما معتقد نباشم ، ضد شما نیستم ممکن است کسى معتقد به کسى نیست . البته این ضد ولایت فقیه که در کلمات هست ، آیه‌ى مُنزل از آسمان نیست که بگوئیم باید حدود این کلمه را درست معین کرد به هر حال یک عرفى است . اعتراض به سیاستهاى اصل 44 ، ضدیت با ولایت فقیه نیست اعتراض به نظرات خاص رهبرى ، ضدیت با رهبرى نیست . دشمنى ، نباید کرد . دو نفر طلبه کنار همدیگر مى‌نشینند خیلى هم با هم رفیقند ، خیلى هم با هم باصفایند ، همدرس هستند ، مباحثه میکنند ، حرف همدیگر را رد میکنند این حرف او را رد میکند ، آن حرف این را رد میکند . ردکردن حرف ، به معناى مخالفت کردن ، به معناى ضدیت کردن نیست این مفاهیم را باید از هم جدا کرد . » ( بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار دانشجویان نخبه ، برتران کنکور و فعالان تشکلهاى سیاسى فرهنگى دانشگاهها ، 1386 / 7 / 17 ) بنا بر این نوع انتقاد و مطالبه کردن ، در تحقق ضدیت و دشمنى ، بسیار موثر است . اگر در اعلام نظرات انتقاد از روش هاى منطقى و آرام و با رعایت سلسله مراتب مسوولان نظام و بدون تحریک افکار عمومى یا نخبگان استفاده شود و در بیان دیدگاه ها از استدلالات کارشناسى بهره جویى شود و متناسب با حساسیت موضوع ، از راههاى مختلف رساندن پیام مانند نامه خصوصى و یا حضورى و یا در جلسات ذیربط و غیره استفاده شود ، در این صورت مرزهاى بین خصومت و انتقاد آشکار مى شود . استفاده از راههاى نامناسب ، در کم شدن فاصله میان انتقاد و خصومت ، موثر است . ( بازخوانى نظرات رهبرى ، ناصر ایمانى ، 25 مهر 1386 ، سایت الف ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه