لطفا درمورداینکه ما شیعه ها نماز سه گانه میخونیم ولی گفته شده پنج نوبت توضیح بدیدممنون

امام علی(ع) در نهج البلاغه، یک بار به طور عموم(معجم المفهرس نهج البلاغه، ک 27/15) و یک بار در دستور به فرماندهان، اوقات خاص نمازهای یومیه را متذکر شده(همان، ک 52/3 و 2 و 1). به عنوان مقدمه، عرض می کنیم که نمازهای یومیه، دو وقت دارند: 1-وقت مخصوص؛ 2-وقت مشترک.البته در وقت خاص، نماز خواندن، آن هم به صورت جماعت، خیلی سفارش اکید شده؛ ولی این چنین نیست که هر کس در وقت مشترک، نماز خواند، نمازش باطل باشد. در هرصورت، بدون عذر نباید نماز را از اول وقت، به تأخیر انداخت. امام باقر(ع) می فرماید: ‹‹نماز در اوقات مشترک، جایز است و نماز باطل نیست؛ اما بدون عذر، تأخیر از اول وقت کراهت دارد›› (وسایل، ج 4، ص 136؛ کافی3: 273/1) و پیامبر (ص) نماز جماعت ظهر و عصر و مغرب و عشا را بدون علت در وقت مشترک می خواند به خاطر وسعت بخشیدن به امتش (وسایل، ج4، صص 138-139؛ الکافی3: 286/1). و نیز امام صادق(ع) می فرماید: ‹‹ما ائمه نماز را در وقت خاص خود و در وقت مشترک، می خوانیم و این چنین نیست که هر کس در اول وقت خاص نماز، نماز نخواند و به تأخیر انداخت، خطا کرده باشد و هلاک شود؛ همانا به کسانی چون فراموش کار، مریض، مسافر و کسی که در شرف مرگ است و یا خواب است، اجازه تأخیر داده شده›› (وسایل، ج 4، ص139؛ التهذیب 2: 41/132؛ الاستبصار 1: 262/939). و نیز آن امام همام می فرماید: ‹‹تمام نمازهای یومیه وقت زیادی دارند و تأخیر از اول وقت، اشکال ندارد (وسایل: 4/139؛ التهذیب 2: 251/997؛ الاستبصار 1: 256/918) و کسی که برای کاری عجله دارد می تواند نمازش به تأخیر اندازد›› (وسایل: ج4/139؛التهذیب 2: 252/998؛ الاستبصار 1؛ 256/919).و محمد بن مسلم می گوید: ‹‹گاه گاهی پیش امام باقر (ع) می رفتم در حالی که نمازم را یا خوانده بودم یا بعدا می خواستم بخوانم، امام از من سؤال می کرد که آیا نماز را در وقتش خوانده ام یا در وقت دیگر (وقت مشترک) می خوانم؟ امام هم با عمل خود کار من را تأیید می کرد›› (وسایل، ج 4، ص 139؛ التهذیب 2: 252/999؛ الاستبصار 1: 256/920).و در حدیثی آمده که اگر نماز اول وقت به خاطر سختی و تهدید، برای تو فایده ندارد، تأخیر اشکال ندارد (فلاح السائل: 53).نتیجه گیری: از احادیث بر می آید که انسان تا می تواند بدون عذر شرعی نماز اول وقت (وقت مختص) را به تأخیر نیاندازد و مهمتر از اوقات نماز، نماز جماعت است. در رساله ها آمده که اگر نماز جماعت با تأخیر از اول وقت برگزار می گردد، نماز جماعت مهمتر و ثوابش بیشتر از نماز فرادی، آن هم در اوقات مختص خود، می باشد. و به استناد آیه قرآن که می فرماید: ‹‹در حال مستی و سستی و بی حالی نماز نخوانید›› ؛ استفاده می شود که آمادگی همه جانبه برای نماز مهمتر از نماز در وقت خاص خودش هست که نتوان بهره ای از آن برد. اول وقت را که این همه سفارش شده، به خاطر اهمیت دادن به نماز است.چرا شیعه نمازهای پنجگانه را در پنج وقت نمی خواند و فقط به سه وقت صبح، ظهر و مغرب اکتفا می کند؟الف) شیعه و نمازهای پنجگانه1- شکی نیست که شیوه پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام و الصلوه این بوده که هر یک از نمازهای را در وقت فضیلت خود می خواندند.2- سخن این است که آیا این تفریق و فاصله افکنی بین نمازها، دلالت بر وجوب دارد یا کاری مستحب بسان سایر کارهای دینی است؟ ما معتقدیم قرائنی وجود دارد که از آنها می فهمیم روش رفتاری آن بزرگواران فقط نشانگر جواز (و یا حداکثر استحباب) تفریق بین نمازهاست نه اینکه چنین کاری وجوب دارد. از جمله آن قرائن عبارت است از: محمد بن جریر طبری (از علمای غیر شیعه) می نویسد:«علما بر این عقیده اند که رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را بدون ملاحظات ضروری، به صورت تفریق یا گاهی بصورت جمع ادا می فرمودند. روایت گر حدیث می گوید: از «ابن عباس» پرسیدم که چرا پیامبر صلی الله علیه و آله اینچنین عمل می کرد؟ او پاسخ داد: «لئلا یحرج امته» تا کاری که موجب سختی است بر امتش تحمیل نکند.»(محمد بن جریر طبری، المسترشد، ذیل حدیث 190)البته در برخی روایات شیعه از حضرت امام صادق علیه السلام نیز آمده که انگیزه حضرت رسول صلی الله علیه و آله ایجاد گشایش و راحتی برای نمازگزاران بوده.(وسائل الشیعه، 3/138/ح6- طبع ربانی شیرازی) و نیز غیر شیعه روایاتی نقل کرده اند که پیامبر معظم، صلی الله علیه و آله، هم در سفر و هم در غیر سفر برخی نمازها را با فاصله و برخی را بدون فاصله (جمع) می خواندند. اینک به ذکر برخی روایات اکتفا می کنیم:احمد حنبل از ابن عباس نقل می کند: «صلی رسول الله الظهر و العصر جمیعا، و المغرب و العشاء جمیعا من غیر خوف و لا سفر» رسول خدا، صلی الله علیه و آله نمازهای ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشا را با هم و بصورت جمع به جا می آورد، بدون آن که عذری مانند ترس از دشمن و یا مسافرت وجود داشته باشد.(مسند احمد، 1/221) از این دست روایات در کتب غیر شیعه یافت می شود و ما به آدرس برخی آنها اشاره کرده و پژوهندگان را به مراجعه فرا می خوانیم:مسند احمد بن حنبل، 1/251شرح الموطا، زرقانی، 1/263صحیح مسلم، 2/151 و 488کنز العمال، 242التاج الجامع للأصول فی احادیث الرسول (ص)، علی ناصف، 1/148در پایان این نکته را نیز یادآور می شویم که حتی برخی پیشوایان غیر شیعه که نقش امام و مفتی را دارند نیز فتوا به جواز جمع بین دو نماز صادر کرده اند. از جمله «امام بخاری» (صاحب کتاب معروف صحیح بخاری) در همین کتاب جلد 2، صفحه 57 و 58.بد نیست بدانید که امروزه در بسیار از مناطق، وضع زندگی طوری تنظیم شده که مراعات استحباب تفریق در نماز موجب مشقت و حتی کاهلی نسبت به نماز گردیده و از این رو شایسته است برای مراعات «اهم» (حفظ اصل نماز) از تفریق نماز دست برداشت و آنها را همزمان و به ترتیب به جا آورد(پاسخ به پرسشهای مذهبی، استاد مکارم شیرازی، صفحه 200) متأسفانه امروزه برخی فقهای غیر شیعه نیز که به این نتیجه رسیده اند، بخاطر ملاحظاتی از اظهار نظر خودداری می کنند.(رساله الاسلام، سال هفتم، شماره 20، ص156)3- با توجه به بند 1 و 2 این حقیقت را می پذیریم که بر اساس روایاتی که شیعه هم آن را قبول دارد خواندن نماز در وقت فضیلت بهتر است، اصلا نام گذاری این اوقات به نام «وقت فضیلت» برای هر نمازی خود گویای این امر است.با وجود این، نماز یا هر عبادت دیگر در ابعاد گوناگون ممکن است استحباب (فضیلت) یا کراهت داشته باشد، و انسان مؤمنی که به دنبال پاداش بیشتر خدای متعال و باریابی بیشتر به محضر حضرت پروردگار است، تلاش می کند تا با رعایت هرچه بیشتر آداب، در مجموع بهره بیشتری ببرد. یکی از ابعاد استحباب نماز، خواندن آن با جماعت است. اگر چنانچه ممکن باشد انسان معطر، مسواک زده، در وقت فضیلت هر یک از نمازها را با جماعت (به هر تعداد نفرات بیشتر که ممکن باشد) برگزار نماید بدون تردید، این نماز بر سایر نمازها ترجیح دارد. اما اگر امر دایر باشد بین نماز به جماعت یا نماز در وقت فضیلت به نحوی که به هر دلیلی در وقت فضیلت آن گونه که باید، نماز جماعت مناسبی برگزار نمی شود، شکی نیست که نماز جماعت در وقت غیر فضیلت به جماعت بر آن دیگری ترجیح دارد. چون به این نحو بیشتر مستحق پاداش الهی است. چه اینکه اولا اگر تعداد نمازگزاران به جماعت هر قدر فزونی یابد ثواب آن نیز بیشتر می شود و ثانیا هرگاه تعداد آن از ده نفر بیشتر شود، آن قدر ثواب دارد که اگر تمام فرشتگان و جن و انس، نویسنده شوند و تمام درخت ها قلم و تمام آب های دریاها مرکب، و تمام آسمان ها کاغذ، ثواب یک رکعت از آن را نمی توانند بنویسند. در مورد اقامه نماز در پنچ وقت گذشته از آن که شیوه پیامبر و پیشوایان دیگر و عموم مسلمانان صدر اسلام بوده، دارای حکمت ها و نکاتی است:1. نماز موجب یاد خداست، یاد خدا بهترین وسیله برای خویشتن داری و کنترل غرایز سر کش و جلوگیری از روحیه طغیان گری است، روی همین جهت است که خداوند دستور داده است که آدمی صبحگاهان موقعی که از خواب بیدار می شود، زندگی را با یاد خدا شروع کرده و شب نیز با یاد خداوند به خواب رود. ادای فریضه صبح، ظهر و عصر ، مغرب و عشاء باعث می شود که انسان همواره به یاد خداوند و مقام عبودیت و بندگی باشد.2. علت تعیین اوقات شخص نمازهای پنجگانه از منظر روایت:حسن بن عبدالله به نقل از پدرش از جدش حسن بن علی بن ابی طالب (ع) در ضمن حدیث طولانی که در بردارنده پرسش های یهود از پیامبر اکرم از امور مهم است، روایت نموده که آنان علت اوقات نمازها پرسیدند. پیامبر فرمود: «وقتی که آفتاب به نقطه زوال می رسد .. وقت ظهر می شود، همه اشیاء مادون عرش در برابر اسماء و صفات پروردگارم تسبیح می گویند، و آن همان ساعتی است که پروردگارم بر من درود می فرستد، لذا خداوند نمازگزاردن در آن هنگام را بر من و امتم واجب نموده و فرموده است: «اقم الصلوه لدلوک الشمس الی غسق الیل؛ از وقت زوال آفتاب تا تاریکی شب نماز بپا دار». (اسرار، 78)، و آن همان ساعتی است که جهنم را در روز قیامت می آورند، پس هر مومن که در آن ساعت موفق به سجده یا رکوع یا قیام شده باشد، خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام می کند. و وقت نماز عصر، همان ساعتی که حضرت آدم از میوه درخت بهشتی تناول نمود، و در نتیجه خداوند او را از بهشت بیرون راند، لذا خداوند به فرزندانش دستور داده که این نماز را تا روز قیامت بخوانند و آن را برای امت من برگزید ...و وقت نماز مغرب، همان ساعتی است که خداوند توبه حضرت آدم را پذیرفت ... سپس حضرت آدم سه رکعت نماز خواند، یک رکعت برای ترک اولی و خطای خود، و یک رکعت برای خطیه حوا و یک رکعت برای توبه اش، لذا خداوند این سه رکعت را بر امتم واجب فرمود ...و اما وقت نماز عشاء، به راستی که قبر تاریکی و ظلمتی دارد، و روز قیامت را تاریکی و ظلمتی است، لذا خداوند به من و امتم دستور داده که این نماز را در این هنگام بخوانیم تا بدین وسیله قبرهای امتم را روشن، و بر پل صراط به آنان نور و روشنایی عنایت شود ...و اما وقت نماز صبح ... خداوند به من دستور داده که نماز صبح را پیش از دمیدن آفتاب و پیش از آن که کافر آفتاب پرست بر آن سجده می کند بخوانیم، و امتم برای خدای سجده و کرنش نمایند، و زود خواندن آن در نزد من محبوب تر است، و آن همان نمازی است که فرشتگان شب و ملائکه روز آن را مشاهده می کنند ...». (سید بن طاووس، فلاح السایل، مترجم انصاری، قم، چاپ اول، 1380، ص 226-228) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه