کدام حدیث بیان می کند که حضرت محمد(ص) در سه وقت نماز می خواندند؟
مسئلۀ جمع بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء از مسائل فقهی است و در همین باب روایاتی از اهل بیت علیهم السلام در نزد شیعه وجود دارد و همچنین در بعضی از کتب معتبر اهل سنت. از جمله از علمایی که قایل به جمع بین صلاتین در حضر (در غیر سفر) است و از این جهت موافق با امامیه است و کتابی نیز در این باب تالیف نموده است، شیخ احمد صدیق الغماری است . نام کتابش(ازالة الحظر عمن جمع بین الصلاتین فی الحضر)است. روایاتی که در کتب اهل سنت در این باب وارد شده است از این قبیل است: 1 أخرج الامام أحمد بن حنبل فی مسنده [1] عن ابن عباس قال:" صلّی رسول اللّه(ص) فی المدینة مقیماً غیر مسافر سبعاً و ثمانیاً".از احمد حنبل در مسند خودش از ابن عباس نقل کرده که پیامبر(ص)زمانی که در مدینه اقامت داشت ومسافر نبود هفت و هشت رکعت نماز خواند(یعنی مغرب و عشاء.ظهر و عصر) به صورت جمع. 2 و أخرج الإمام مالک فی الموطأ[2] عن ابن عباس قال: "صلّی رسول اللّه(ص) الظهر و العصر جمیعاً و المغرب و العشاء جمیعاً فی غیر خوفٍ و لا سفرٍ". 3 و أخرج الإمام البخاری فی صحیحه[3] فی باب وقت المغرب قال: حدّثنا شعبة قال حدثنا عمرو بن دینار قال سمعتُ جابر بن زید عن ابن عباس قال: "صلّی النبیّ صلّی اللّه علیه و آله وسلم سبعاً جمیعاً و ثمانیاً جمیعاً". 4 کما أخرج البخاری فی صحیحه [4]فی باب وقت العصر قال سمعت أبا أُمامة یقول: صلّینا مع عمر بن عبد العزیز الظهر ثم خرجنا حتی دخلنا علی أنس بن مالک فوجدناه یصلّی العصر فقلت یا عمّ: ما هذه الصّلاة التی صلیت قال العصرُ و هذه صلاة رسول اللّه(ص) التی کنّا نصلّی معه. و قد عقد مسلم فی صحیحه باباً تحت عنوان [باب الجمع بین الصلاتین] نذکر هنا بعض ما ورد فیه. 5 حدثنا یحیی بن یحیی قال قرأت علی مالک عن أبی الزبیر عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال:" صلّی اللّه(ص) الظهر و العصر جمیعاً و المغرب و العشاء جمیعاً فی غیر خوف و لا سفر ". 6 و حدّثنا أحمد بن یونس و عون بن سلام جمیعاً عن زهیر قال ابن یونس: حدثنا زهیر حدثنا أبو الزبیر عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال:" صلّی رسول اللّه(ص) الظهر و العصر جمیعا بالمدینة فی غیر خوف و لا سفر". قال أبو الزبیر: فسألت سعیداً لِمَ فَعَلَ ذلک؟ فقال: سألت ابن عباس کما سألتنی؟ فقال: أراد أن لا یحرج أحداً من أمته. 7 و حدثنا أبو بکر بن أبی شیبة و أبو کریب قالا: حدثنا أبو معاویة و حدثنا أبو کریب و أبو سعید الأشج و اللفظ لأبی کریب قالا: حدثنا وکیع کلاهما عن الأعمش عن حبیب بن أبی ثابت عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال :"جمع رسول اللّه(ص) بین الظهر و العصر والمغرب و العشاء بالمدینة فی غیر خوف و لا مطر" « فی حدیث وکیع » قال: قلت لابن عباس لِمَ فعل ذلک ؟قال: کی لا یحرج أمته. « و فی حدیث أبی معاویة » قیل لابن عباس ما أراد إلی ذلک؟ قال:" أراد ان لا یحرج أمته". 8 و حدثنا أبو بکر بن أبی شیبة حدثنا سفیان بن عیینة عن عمرو عن جابر بن زید عن ابن عباس قال: "صلیت مع النبی(ص) ثمانیاً جمیعاً و سبعاً جمیعاً". قلت :یا أبا الشعثاء أظنه أخّر الظهر و عجل العصر و أخّر المغرب و عجل العشاء. قال: و أنا أظن ذلک. 9 حدثنا أبو الربیع الزهرانی حدثنا حماد بن زید عن عمرو بن دینار عن جابر بن زید عن ابن عباس: انّ رسول اللّه(ص) بالمدینة سبعاً و ثمانیاً الظهر و العصر والمغرب و العشاء .[5] این مجموعه ای از روایات است که به جهت اختصار به همین مقدار بسنده می شود و از ذکر روایات دیگر در این باره خودداری می شود. [1] مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج 1، ص .221[2] موطأ الإمام مالک (شرح الحوالک)، ج 1، ص .161[3] صحیح البخاری، ج 1، ص 140 (باب وقت المغرب 9).[4] صحیح البخاری، ج 1، ص 138 (باب وقت العصر).[5] نک: شرح صحیح مسلم للإمام النووی الجزء الخامس، ص 223 227 طبع بیروت دار القلم، 1407ه.