تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
اثرات تربيتى، اجتماعى و بهداشتى روزه چيست؟ روزه
ابعاد گوناگونى دارد و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى
گذارد كه از همه مهم تر «بعد اخلاقى و فلسفه تربيتى» آن است. يك. آثار تربيتى 1-1 تلطيف روح روح انسان، همواره در حال تدبير بدن است و بدن بدون تدبير روح، مانند كشتى بدون
ناخدا است. در ماه رمضان، به دليل امساك از خوردن و آشاميدن و محدود كردن آن به
ساعاتى مشخص و نيز كنترل حواس (مانند چشم، گوش و تمامى مجارى ورود اطلاعات به
درون ذهن)، فراغت روح و نفس بيشتر فراهم مى شود. فعاليت روح براى پرداخت به
امور مادى و دنيوى كاهش مى يابد و امكان پرداخت به امور معنوى بيشتر مى شود. در
نتيجه روح از لطافت بيشترى برخوردار مى گردد. 1-2 تقويت اراده خداوند برنامه روزه دارى را به گونه اى تنظيم كرده است كه انسان بايد در ساعت
معيّنى، از خوردن و آشاميدن بپرهيزد و در ساعت خاصى، مى تواند آزادانه بخورد و
بياشامد و از لذت هاى حلال استفاده كند. ملزم شدن انسان ها به اجراى دقيق اين برنامه و تكرار آن طى يك ماه، تمرين بسيار
مناسبى است براى عادت دادن نفس به امورى، غير از آنچه در ماه هاى ديگر عادت
كرده بود و اين عمل، عزم و اراده انسان را تقويت مى كند. 1-3 كنترل غرايز روزه دار بايد در حال روزه ـ با وجود گرسنگى و تشنگى ـ از غذا و آب و ساير لذات
(از قبيل لذت جنسى)، چشم بپوشد و ثابت كند كه او همچون حيوانات، در بند اسطبل و
آب و علف نيست. او مى تواند زمام نفس را به دست گيرد و بر هوس ها و شهوت هاى
خود مسلّط شود و اين امر باعث مى گردد كه غرايز به كنترل او در آيد و علاوه بر
اين، در بهره ورى از آنها تعديلى به وجود آيد. خلاصه اينكه روزه، انسان را از
عالم حيوانى ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى دهد. تقوا و پرهيزگارى در تربيت اخلاق اسلامى يك مسلمان، نقش بسيار مهمى دارد و براى
رسيدن به اين صفت شايسته، بهترين عبادت روزه است. قرآن درباره آن مى فرمايد:
«لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»؛ يعنى، نتيجه و علّت غايى روزه، تقوا از محارم الهى
است. وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله در خطبه «شعبانيه»، فضايل ماه رمضان و روزه را
برشمرد، اميرمؤمنان على عليه السلام پرسيد: بهترين اعمال در اين ماه چيست؟
فرمود: «الورع عن محارم اللّه » ؛ «پرهيز و اجتناب از
معاصى و گناهان است». بنابراين روزه، عامل بازدارنده از گناه و عامل سركوب
كننده نفس عصيانگر است. شخص با عمل به اين دستور الهى، به خوبى روح تقوا و
پرهيزگارى را در خويش زنده مى كند؛ زيرا با روزه، اصلاح نفس و تربيت آن، آسان
تر مى شود؛ زيرا گرسنگى و ديگر محروميت هاى روزه، شعله هاى سركش غريزه هاى
حيوانى و هواهاى نفسانى را خاموش مى سازد. پر شدن شكم زمينه بسيارى از ناهنجارى ها و تحريك شهوات، غوطه ورى در حرام و
ظهور خواهش هاى باطل در نفس مى شود؛ چنان كه در حديثى آمده است: «انى اخاف
عليكم من البطن والفرج»؛ «من از شكم و شهوت بر شما بيمناك هستم». اگر شكم عفيف
باشد و به قدر ضرورت اكتفا كند و از حرام و شبهه بپرهيزد، بدون شك دامن نيز
عفيف مى شود. عفت اين دو عضو، زمينه بسيار خوبى براى نشاط معنوى و صفاى دل و
باطن خواهد شد. 1-4 روحيه ايثار و نوع دوستى انسان موجودى اجتماعى است و انسان كامل، كسى است كه در همه ابعاد وجودى رشد
كند. روزه، بعد اجتماعى انسان را در كنار ساير ابعاد او رشد مى دهد؛ بدين صورت
كه درس مساوات و برابرى در ميان افراد اجتماع است. با عمل به اين دستور مذهبى،
افراد متمكن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس در مى يابند و به
دنبال آن درك، به اين نتيجه مى رسند كه بايد به فكر بيچارگان و محرومان باشند.
اگر توجه به حال گرسنگان، جنبه حسّى و عينى پيدا كند، اثر بيشترى دارد و روزه
به اين موضوع مهم اجتماعى، رنگ حسّى مى دهد. با رشد اين بعد اجتماعى، انسان
نسبت به هم نوعان خود بى تفاوت نمى شود و دردهاى فراگير اجتماعى (مانند فقر و
گرسنگى) را حس مى كند و مصداق اين سخن حكيمانه سعدى مى شود كه: بنى آدم اعضاى يكديگرند
كه در آفرينش ز يك گوهرند چو عضوى به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار به
راستى اگر كشورهاى ثروتمند جهان و اغنيا، چند روز از سال روزه بدارند و طعم
گرسنگى را بچشند، باز هم اين همه گرسنه در جهان خواهد بود؟! آيا ميليون ها
انسان با سوء تغذيه و كمبود مواد غذايى مواجه خواهند شد؟! دو. آثار بهداشتى بدون ترديد در علم پزشكى، اثر معجزه آساى امساك، در درمان انواع بيمارى هاى
جسمانى و روانى به اثبات رسيده است. عامل بسيارى از بيمارى ها، زياده روى در
خوردن غذاهاى مختلف است. پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهفرمود: «واعلم ان
المعدة بيت الداء و ان الحمية هى الدواء»؛ «معده مركز و خانه هر دردى است و
پرهيز [ از غذاهاى نامناسب و زياده خورى]، اساس هر داروى شفابخش است». منشأ
بسيارى از بيمارى هاى روانى، افكار غلط، سوء ظن، گناه و شناخت غيرمعقول و
غيرمنطقى است و روزه با ايجاد محدوديت هايى، هم معده و دستگاه گوارشى را تقويت
مى كند و هم با كنترل افكار و اجتناب از گناه، روان انسان را از آلودگى ها باز
مى دارد. به عبارت ديگر روزه، زباله ها و مواد اضافى و جذب نشده بدن را مى سوزاند و در
واقع، بدن را «خانه تكانى» مى كند و روح را با تلاوت قرآن و خواندن دعاهاى ويژه
تقويت مى نمايد. خلاصه اينكه با روزه، سلامتى جسمانى و روانى انسان تضمين مى
شود و بر همين اساس پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: «صوموا تصحّوا»؛
«روزه بگيريد تا سالم شويد». روزه اگر با شرايطى كه دارد گرفته شود، اثرات مهم
تربيتى، اجتماعى و بهداشتى براى انسان دارد.
.
پرسمان دانشگاهیان
تماس با ما
آدرس : آزمايشگاه داده کاوي و پردازش تصوير، دانشکده مهندسي کامپيوتر، دانشگاه صنعتي شاهرود
09111169156
info@parsaqa.com
حامیان
همكاران ما
کلیه حقوق این سامانه متعلق به عموم محققین عالم تشیع است.