یکی از موضوعات و مباحث مهم درباره باورداشت مهدویت ، مساله حکومت جهانی حضرت مهدی - بخصوص مولفه ها و ابعاد فرهنگی آن - است . پیش از بیان ویژگیها و شاخصه های فرهنگی حکومت جهانی مهدوی ، بهتر است به این نکته اشاره کنیم که :چند امر جهانی در این حکومت حضرت مهدی وجود دارد: نکته اول باور داشت جهانی به وجود موعود است و اینکه در برهه ای از زمان توسط یک مرد الهی ، حکومت بزرگ و گسترده جهانی شکل خواهد گرفت . پس یک باور عمومی و تقریبا جهانی در این زمینه وجود دارد . نکته بعدی اینکه اهداف و برنامه های اصلاحی منجی موعود یعنی امام مهدی جهانی و فراگیر است و شامل همه افراد و موضوعات میشود .

یکی از موضوعات و مباحث مهم درباره باورداشت مهدویت ، مساله حکومت جهانی حضرت مهدی - بخصوص مولفه ها و ابعاد فرهنگی آن - است . پیش از بیان ویژگیها و شاخصه های فرهنگی حکومت جهانی مهدوی ، بهتر است به این نکته اشاره کنیم که :چند امر جهانی در این حکومت حضرت مهدی وجود دارد: نکته اول باور داشت جهانی به وجود موعود است و اینکه در برهه ای از زمان توسط یک مرد الهی ، حکومت بزرگ و گسترده جهانی شکل خواهد گرفت . پس یک باور عمومی و تقریبا جهانی در این زمینه وجود دارد . نکته بعدی اینکه اهداف و برنامه های اصلاحی منجی موعود یعنی امام مهدی جهانی و فراگیر است و شامل همه افراد و موضوعات میشود . آنچه مسلم است بشر در همه امور خود در هر جای عالم ،دارای مشکلات عدیده و کاستی های فراوانی است که توسط امام مهدی رفع خواهد شد. مساله بعدی ، انقلاب و قیام جهانی ایشان است . در واقع برای اینکه بتوانیم به مدینه فاضله اسلامی برسیم و در پرتو حکومت جهانی مهدوی زندگی خوب و سالمی داشته باشیم ، باید به مقدمات آن نیز توجه کنیم . مهم ترین این مقدمات شکل گیری انقلاب جهانی است که با حضور صالحان و توده های مستضعف از سرتاسر عالم برپا می شود و به پیروزی و تشکیل حکومت جهانی منجر می گردد .وقتی که این انقلاب جهانی تحت امامت و رهبری امام مهدی شکل گرفت و حکومت جهانی با مرکزیت کوفه تاسیس شد، یکسری برنامه­ها و اقداماتی برای اصلاح امور پیگیری می شود که همه آنها جنبه جهانی و عمومی دارد. در واقع تحقق این اهداف نیاز به ابزار و وسیله هایی دارد که مهم ترین آن حکومت جهانی است، یعنی با تشکیل این حکومت است که اهداف و آرمان های مورد نظر اسلام محقق می شود. براساس روایات گستره این حکومت ، از شرق تا غرب عالم بوده و مرکز آن شهر کوفه و مسجد کوفه است. در واقع اداره واحد و یکپارچه جهان از این مرکز واحد است و حضرت مهدی خود کارگزارن جهان را انتخاب می کند و به سراسر دنیا اعزام می کند و آنها را حاکمان روی زمین قرر می دهد . این اتفاق زمانی است که ایشان همه حکام ستمگر و باطل گرا را از بین می برد. این حکومت دارای ابعاد و زوایای مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که در روایات به خوبی شرح و بیان شده است. بعد فرهنگی در برنامه حکومت جهانی به نظر می رسد مهم ترین بعد و مولفه حکومت جهانی همین بعد فرهنگ است؛یعنی در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) به مقوله فرهنگ و فرهنگ سازی اهمیت خاصی داده می شود و یک تحول فرهنگی عظیم صورت می گیرد و فرهنگ جدیدی جایگزین فرهنگ های ناسالم و منحط می گردد . اگر ما فرهنگ را شامل باورها، ارزش ها، هنجارها،رفتارها، دانش و محصولات و نمادها بدانیم ، خواهیم دید که همه ابعاد فرهنگ مورد توجه امام زمان بوده و اصلاح و دگرگونی اساسی در آن رخ خواهد داد. ظهور، دوران گسترش فرهنگ سالم و انسانی در همه سطوح جامعه و زدودن خرافات، پیرایه‌ها و آداب و رسوم ناسالم و غیر مفید است. همچنین عصر فعالیت‌های گستردة فرهنگی است؛ یعنی، بعضی از مشکلات و کاستی‌های جامعه، از طریق فرهنگی (تبلیغی و آگاهی بخشی و ارشادی)، قابل حل است و اقدامات حکومت جهانی نیز، بیشتر ماهیت فرهنگی و ارزشی دارد. در این برهة نورانی، انسان‌ها به عمق و زشتی مفاسد اخلاقی و کژتابی‌های فکری و عملی پی می‌برند و از آلودگی‌ها بی‌زار می‌گردند و این تنها در سایه ترویج و تعمیق «فرهنگ برتر دینی» و یا «فرهنگ سازی جامع» است؛ یعنی، فرهنگ سالم دینی در همه سطوح گسترش می‌یابد و ماهیت امور فرهنگی می‌شود. در روایتی می‌فرماید: «یدعوا الناس الی کتاب الله و سنة نبیّه ؛ «مهدی علیه السلام مردم را به سوی کتاب خدا، سنت پیامبر و دعوت می‌کند» و نیز: «یظهر علی الثقلین و لایترک فی الارض الادنین» «بر ثقلین (انس و جنس) پیروز می‌شود و ریشة پستی و انحراف را از روی زمین بر می‌دارد». این فرهنگ سازی جامع، همان اصلاح گری اخلاقی و الهی است که جامعه و انسان‌ها را از فساد و انحطاط فرهنگی به دور می‌سازد: «ان یصلح امة بعد فسادها». شاخص ها و مولفه های فرهنگ در عصر ظهور در حوزه باورها در حوزه باورها: حضرت به تکمیل عقول و فهم بشر مبادرت می ورزد و خرد ورزی و عقلانیت آنها را به حد اعلای خودش می رساند و زمینه های کمال و رشد فکری آنان را فراهم می سازد . در این راستا باورهای اعتقادی صحیح دینی را به مردم می آموزاند و مبانی فکری و اعتقادی آنها را بر اساس آموزه های اسلام و مکتب اهل بیت تقویت می کند.. به همین خاطر در روایات آمده که مهمترین کار حضرت دعوت مردم به توحید، حاکمیت اسلام و قرآن و ولایت مداری است. در عصر ظهور نیز تقویت بنیان‌های فکری و اعتقادی مورد توجه خاصی خواهد بود: : یدعو الناس الی کتاب الله و سنة نبیه و الولایة لعلی بن ابیطالب و البراءة من عدوه؛ «مردم را به سوی کتاب خدا، سنت پیامبر، ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب و بیزاری از دشمنان او دعوت می‌کند» و «لا یبقی فی الارض الانودی فیها شهادة لا اله الاالله؛ «هنگامی که او قیام می‌کند، زمینی باقی نمی‌ماند، مگر آنکه گلبانگ توحید در آن بلند گردد. شاخص ها و مولفه های فرهنگ در عصر ظهور در حوزه ارزش ها در بحث ارزشها: حضرت یک انقلاب فرهنگی بزرگی ایجاد می کند و مبتنی بر اخلاق اسلامی ، ارزش های بدیعی را برای جامعه جهانی به ارمغان می آورد. این ارزش ها در حوزه اقتصاد، انسان ها را شخصیت مستغنی و بی نیاز بارمی آورد و آنها را از مادی گرایی وتجمل پرستی دور می کند. در حوزه سیاست نیز فرهنگ شایسته سالاری و فرهنگ حق مداری حاکمیت می یابد و حکومت صالحان معیار و شاخص فعالیت ها قرار می گیرد. بر اساس این فرهنگ سالم ریشه ظلم و بی عدالتی و تبعیض و قدرت گرایی خشک می شود . مهمتر از همه در حوزه سیاست توجه وافری به معنویت و اخلاق الهی می شود و ارزش های جدیدی به فرهنگ بشری افزوده می شود و آنها را از فرهنگ ناسالم و ملحد سابق دور می کند. سستی در اجرای حدود الهی، عمل به قوانین بشری مخالف با دستورات دینی، تبعیض و برخورد چندگانه با تکالیف دینی، تفسیر و تحلیل شخصی و نادرست از آنها، غرق شدن در زندگی مادی و شهوانی و موجب دوری بشر از خدا و معنویت شده و او را در گرداب ناملایمات و کاستی‌های اخلاقی می‌اندازد. «عصر ظهور» دوران رهایی انسان از این کاستی‌ها و ناراستی‌ها در پرتو عمل به دستورات الهی ـ به خصوص ارزش‌های اخلاقی ـ و برپاداشت قوانین دینی و آموزه‌های وحیانی است.«لایبقی موضع قَدَم الاّ وطئهُ و اقام فیه الدّین الواجب لله»؛ «جای پایی در روی زمین نمی‌ماند جز اینکه به آنجا گام می‌نهد و آیینی را که از سوی خداوند واجب گشته، اقامه می‌کند».« یُمهّد الارض و یُحیی السنّةو الفرض»؛ «زمین را مهد ]زندگی[ می‌سازد و سنّت و واجبات ]دینی[ را زنده می‌کند».طبق روایت امام باقر علیه السلام نیز آن حضرت دست خود را بر سر تمامی بندگان خدا می‌گذارد و عقول آنها را متمرکز و اخلاقشان را کامل می‌کند (اذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم). شاخصه های فرهنگی در حوزه هنجارها اما در حوزه هنجارها: ملاک ها و معیارهای هنجاری بودن رفتارها و گفتارها تغییر اساسی می یابد و هنجارهای جدید براساس قرآن و رهنمودهای اسلام تفسیر و تعیین می شود. پس هر آنچه که مخالف اسلام و قرآن باشد ناهنجار تلقی شده و به دور افکنده می شود. در اینجا آداب و رسوم و سنت ها و قواعد مبتنی بر مکتب دروغین و جاهلی بشر بازنگری می شود و سنت های نیکوی الهی جایگزین آنها می گردد. هنجار پذیری، فرآیندی است که منجر به انتقال آموزه‌های اخلاقی و مکارم انسانی و تثبیت آنها در افراد می‌شود. در این فرآیند ـ همچون جامعه‌پذیری ـ ارزش‌های اخلاقی تبیین و تشریع می‌گردند و ضمن آگاه کردن انسان‌ها از آنها، زمینه‌های علاقة قلبی آنان و کشش درونی به آنها را فراهم می‌سازند. مهم‌ترین ویژگی هنجار‌پذیری انسان، فهم و پذیرش قوانین ثابت اخلاقی و تلاش برای گسترش و حاکمیت این اصول است؛ یعنی، مزین شدن به آرایه‌های ارزشی و پایبندی معرفت مدارانه به آنها. مهم‌ترین برنامة امام مهدی علیه السلام ، حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و آگاهی بخشی به مردم در این زمینه است ؛ چنانکه در روایتی آمده است : تقوا و پرهیزگاری را مطرح می‌کند و بر اساس هدایت گری رفتار می‌کند» و یا او مردم را به حق (راه حق) فرا می‌خواند و به سیرة پیامبر صلی الله علیه و آله در میان مردم رفتار کرده و عمل او را مبنا قرار می‌دهد. تغییرات جهان در حوزه رفتارها و دانش در حوزه رفتارها: شاهد این خواهیم بود که در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) همه رفتارهای شرک آلود و فساد آلود، شر تلقی شده و با آنها شدت برخورد خواهد شد. به همین خاطر براساس روایات رباخواری، زنا، شرب خواری و ... برچیده خواهد شد و مردم به عبادات و رفتارهای صالح همت خواهند گمارد. ر عصر ظهور این برنامة تربیتی و اخلاقی به جدّ پیگیری شده و شرور و ناراستی‌ها از سطح جامعه زدوده می‌شود. این مسأله هم در راستای تربیت دینی و امر به معروف و نهی از منکر است و هم برای حاکمیت قوانین اخلاقی در اجتماع از سوی حکومت جهانی مهدوی پیگیری می‌شود.«یعمل بکتاب الله لایری فیکم منکراً الّا انکره «او به کتاب خدا عمل می‌کند و زشتی (منکری) در شما نمی‌بیند، مگر اینکه از آن نهی می‌کند» «یذهبُ الشرّ و یبقی الخیر یذهب الزّنا و شرب الخمر و یذهب الربا»؛ « شرّ از بین می‌رود و خیر باقی می‌ماند زنا و شراب‌خواری و ربا ریشه‌کن می‌شود». در حوزه دانش: علم به حد اعلای خود شکوفا خواهد شد و تمامی شعبه های علوم برروی شیفتگان و تشنگان دانش گشوده شده و جهالت و نادانی و انحراف فکری زدوده می شود و مردم از سرچشمه اصلی علم سیراب می شوند. به همین خاطر از مجهولات و ناگفته های دانش رمز گشایی و حکمت ودانش واقعی به مردم آموخته خواهد شد. بدین جهت «تعلیم حکمت قدسی» بارزترین ویژگی عصر ظهور است تا مردم در پرتو آن، پاک‌گزین و خیرگرا شوند و از نیروی دانش و خرد، در جهت نورانیت و معنویت درون استفاده کنند.«تؤتون الحکمة فی زمانه »؛ «در زمان ظهور، به مردم حکمت عطا می‌شود» و «یملأ الله عزوجل به الارض نوراً بعد ظلمتها و عدلاً‌ بعد جورها و علماً بعد جهلها»؛ «خدای عزوجل به وسیلة او، زمین را پس از تاریکی آن از نور آکنده می‌سازد و پس از ستم آن، از داد پر می‌نماید و آن را پس از جهل و نادانی، از دانش مالامال می‌کند». برای اینکه یک اندیشه واحد و جامع شکل بگیرد، آن حضرت حقایق قرآنی و آموزه‌های اصیل آن‌را تعلیم می‌دهد و موجب دانایی پرهیزگارانه انسان‌ها می‌شود؛ چون قرآن کریم هم بر نور دل‌ها می‌افزاید و هم بر دانش و حکمت آنان: « .. یعلم الناس القرآن علی ما انزل الله جل جلاله»قرآن، همان گونه که خداوند نازل کرده به مردم یاد داده می‌شود» و «استأنف بکم تعلیم القرآن و شرایع الدین کما انزل الله علی محمد؛ «وقتی قائم قیام می‌کند، قرآن و احکام دین را همان گونه که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است، از نو به شما می‌آموزد». و البته تغییرات و تحولات اساسی در حوزه نمادها و محصولات فرهنگی و... اتفاق می افتد که مجالی برای بیان آنها نیست. مهم ترین نکته کلیدی مهمترین نکته کلیدی در فرهنگ سازی حکومت جهانی و تحول فرهنگی بزرگ در آن دوران زیبا ، بحث رسیدن مردم به کمال است ؛ یعنی مردم تحت اقدامات و برنامه های فرهنگی و تربیتی امام مهدی به کمال واقعی خواهند رسید. پس کلید واژه فرهنگی در عصر ظهور ، کمال گرایی و رشد و تعالی معنوی و روحی مردم جهان است. کمال نهایی همان عبودیت و قرب به خداوند است که از طریق کمالات فرعی محقق می شود . و در این راستا مردم ابتدا به کمال عقلی می رسند یعنی خرد و عقول آنها متکامل شده و بی بصیرتی از جلوی دیدگان آنها زدوده خواهد شد. همچنین مردم به کمال اخلاقی نائل خواهند آمد که مهمترین ثمره آن معنویت، عمل صالح ، توجه به حسنات و نیکی ها و دوری از رذائل و زشتی های اخلاقی است و در نهایت کمال اجتماعی که در عدالت ظهور و بروز دارد. جایگاه ویژه ای در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) خواهد داشت. یعنی عدالت با تمام ابعاد و زوایای آن در جامعه بشری گسترش خواه یافت و مردم مظلوم و مستضعف جهان از زییایی ها و محاسن آن برخوردار خواهند شد. و بر این اساس حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) خواهد توانست بر مشکلات و ناراستی های فرهنگ غلبه کند و یک فرهنگ سالم و انسانی را گسترش دهد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه