تفسیر آیات 5 و 6 سوره انسان چیست؟ و این آیات کدام صفت‌ها را به اهل بیت(ع) نسبت داده است؟ و مراد از (ابرار) در آیه 5 سوره انسان چیست؟

خداوند در آیات پنج و شش سوره انسان می‌فرماید: «إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً، عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً». آیات مورد بحث به سراغ پاداش‌‌های شکرگزاران و ابرار (نیکان و پاکان) می‌‌رود، و نکات جالبی در این زمینه یادآوری می‌کند. این آیات به پاداش صفت نیکوی اخلاقی؛ یعنی شکرگزاری خدای تعالی اشاره می‌کند که ابرار و نیکان از این صفت برخوردارند.[1] نخست می‌فرماید: «نیکان از جامی می‌‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است». «ابرار» جمع «بَرّ» در اصل به معنای وسعت و گستردگی است؛[2] و به همین جهت صحراهای وسیع را «بَرّ» می‌گویند،[3] و از آن‌جا که افراد نیکوکار اعمالشان نتایج گسترده‌‌ای در سطح جامعه دارد این واژه بر آنها اطلاق می‌شود.[4] «کافور» در لغت معانی متعددی دارد و یکی از معانی معروف آن بوی خوش است.[5] همچنین گیاهی است خوشبو، و یکی دیگر از معانی آن همان «کافور» معمولی است که بوی تندی دارد، و برای مصارف طبی از جمله ضدّ عفونی کردن به کار می‌رود.[6] به هر حال آیه فوق نشان می‌دهد که این شراب طهور بهشتی بسیار معطّر و خوشبو است که هم ذائقه از آن لذّت می‌برد، و هم شامه.[7] سپس به سرچشمه‌ای که این جام شراب طهور از آن پُر می‌شود اشاره کرده می‌افزاید: «این از چشمه خاصی است که بندگان خدا از آن می‌نوشند، و آن‌را از هر جا بخواهند جاری می‌سازند!». این چشمه شراب طهور چنان در اختیار ابرار و بندگان نیکوکار خدای تعالی است که هر جا اراده کنند از همان‌جا سر بر می‌آورد. امام باقر(ع) در توصیف آن فرمود: «این چشمه‌ای است در خانه پیامبر اسلام که از آن‌جا به خانه سایر پیامبران و مؤمنان جاری می‌شود».[8] همان‌گونه که در دنیا چشمه‌های علم و رحمت از خانه پیامبر اکرم(ص) به سوی بندگان خدا و نیکان سرازیر می‌شود، در آخرت که تجسّم بزرگی از این برنامه است چشمه شراب طهور الهی از همین بیت وحی می‌جوشد، و شاخه‌های آن به خانه‌های مؤمنان سرازیر می‏گردد![9] «یفجّرون» از ریشه «فجر» به معنای شکافتن وسیع است، خواه شکافتن زمین باشد، یا چیز دیگر،[10] و از آن‌جا که نور صبح، گویا پرده شب را می‌شکافد به آن «فجر» گفته‌اند.[11] اما در آیه مورد بحث به معنای شکافتن زمین است.[12] قابل توجه این‌که در میان نعمت‌های فراوان بهشتی که در این سوره آمده است نخستین نعمت «شراب طهور معطر خاصی» ذکر شده، و این شاید به جهت آن است که پس از فراغ از حساب مَحشر در نخستین گام که در بهشت می‌نهند با نوشیدن از این شراب هرگونه اندوه و ناراحتی و ناخالصی را از درون جان خود می‌شویند، و سرمست از عشق حق به استفاده از سایر مواهب بهشتی می‌پردازند.[13]   [1] . ر.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏10، ص 616، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، ج ‏17، ص 184، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، 1377ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 348، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش. [2] . راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص 114، دارالقلم‏، الدار الشامیة، دمشق، بیروت، چاپ اول، 1412ق؛ واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق و مصحح: شیری، علی، ج ‌6، ص 69، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ اول، 1414ق.‌ [3] . همان؛ تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 349.  [4] . تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 349.   [5] . تاج العروس من جواهر القاموس، ج ‌7، ص 454؛ حمیری، نشوان بن سعید‌، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‌، محقق و مصحح: عمری، حسین بن عبد الله، اریانی، مطهر بن علی، محمد عبد الله‌، یوسف، ج 9، ص 5862، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول، 1420ق.‌  [6] . تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 349. [7] . همان. [8] . «هِیَ عَیْنٌ فِی دَارِ النَّبِیِّ یُفَجَّرُ إِلَی دُورِ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُؤْمِنِین‏»؛ شیخ صدوق، الأمالی، ص 261، کتابچی، تهران، چاپ ششم، 1376ش. [9] . تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 350 – 351. [10] . المفردات فی غریب القرآن، ص 625. [11] . همان، ص 626؛ تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 351. [12] . مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏10، ص 61؛ تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 351.  [13] . تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 351. .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه