به چه علت ما نماز را در سه وقت مي خوانيم در حاليكه اهل سنت در پنج وقت مي خوانند؟ آيا عمل ما كه در سه وقت مي خوانيم، بدعت نيست؟

نخست به منظور روشن شدن بحث، شايسته است ديدگاه فقها را در اين زمينه يادآور شويم: 1- همه گروههاي اسلامي در اين مسأله اتفاق نظر دارند كه در «عرفه» مي توان هر دو نماز ظهر و عصر را در وقت ظهر، با هم و بدون فاصله ادا نمود، و در «مزدلفه» نيز جايز است نماز مغرب و عشا را در وقت عشاء بجا آوريم. 2- حنفي ها مي گويند: جمع بين نماز ظهر و عصر در يك وقت، و نماز مغرب و عشاء در يك وقت، تنها در همان دو مورد «عرفه» و «مزدلفه» جايز است و در ساير موارد، نبايد صورت پذيرد. 3- حنبلي ها، مالكي ها و شافعي ها مي گويند: جمع بين نماز ظهر و عصر و يا جمع ميان نماز مغرب و عشاء در يك وقت خاص، علاوه بر دو مورد ياد شده، در حال سفر نيز، جايز است. برخي نيز با هم خواندن دو نماز را در موارد اضطراري، مانند زماني كه باران ببارد و يا نمازگزار بيمار يا در هراس از دشمن باشد، جايز مي دانند. 4- شيعه مي گويد: پس از فرارسيدن ظهر شرعي، مي توانيم نماز ظهر را بخوانيم و بلافاصله به خواندن نماز عصر بپردازيم، يا نماز ظهر را تا نزديك اول وقت خاص نماز عصر، به تأخير اندازيم بگونه اي كه نماز ظهر را پيش از فرا رسيدن وقت خاص نماز عصر به پايان رسانيم و سپس نماز عصر را بخوانيم و بدين سان بين نماز ظهر و عصر، جمع نماييم، گرچه مستحب است نماز ظهر را پس از زوال و نماز عصر را هنگامي كه سايه هر چيز به اندازه خود آن گردد، بجا آوريم. و همين گونه نسبت به نماز مغرب و عشا و مي توان عمل کرد. كوتاه سخن اينكه: اينطور نيست كه از نظر شيعه جمع بين دو نماز واجب بوده و حتماً بايد و پشت سر هم خوانده شود، بلكه نظر شيعه اين است كه: هر چند خواندن نماز در پنج وقت مستحب است ولي پشت سر هم خواندن آن (نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء) از نظر شرع مقدس بلا اشكال است. 5- همه مسلمانان در اين مسأله اتفاق نظر دارند كه پيامبر گرامي ميان دو نماز، جمع نمود، ولي در تفسير روايات وارده در اين زمينه دو نظر وجود دارد: الف - شيعه مي گويد: مقصود اين است كه در نخستين اوقات نماز ظهر، مي شود پس از اتمام نماز ظهر، نماز عصر را بجا آورد و همچنين در نخستين اوقات نماز مغرب، مي شود پس از خواندن نماز مغرب، نماز عشاء را ادا نمود، و اين مسأله به زمان يا مكان و يا شرايط خاصي بستگي ندارد، بلكه در همه جا و همه وقت، جايز است. ب - ديگران مي گويند: مقصود روايت اين است كه نماز ظهر، در آخر وقت آن و نماز عصر در اول وقت آن بجا آورده شود و نيز نماز مغرب در آخر وقت و نماز عشاء در آغاز وقت آن ادا گردد. اكنون به منظور روشن شدن مسأله، به بررسي روايات در اين زمينه مي پردازيم و ثابت مي كنيم كه مقصود از جمع در اين احاديث همان است كه شيعه مي گويد: يعني دو نماز را در وقت يكي از آن ها بجاآوردن، نه ادا نمودن يكي از آنها در آخر وقت آن و بجا آوردن ديگري در اول وقت آن: 1- احمد بن حنبل - رهبر گروه حنابله - در مسند خود از جابر بن زيد، چنين روايت مي كند: (أخبرني جابر بن زيد انّه سمع ابن عبّاس يقول: صلّيت مع رسول الله ثمانياً جميعاً و سبعاً جميعاً. قال قلت له يا أباالشّعثاء اظنّه أخّر الظّهر و عجل العصر و أخّر المغرب و عجّل العشاء، قال و أنا أظُنُّ ذلك). «جابر بن زيد گويد: از ابن عباس شنيدم كه مي گفت: با پيامبر گرامي هشت ركعت نماز (ظهر و عصر) را با هم و هفت ركعت نماز (مغرب و عشاء) را نيز با هم به جاي آوردم. مي گويد به «ابوشعثا» گفتم: فكر مي كنم رسول خدا، نماز ظهر را به تأخير انداخت و نماز عصر را زودتر ادا نمود و نماز مغرب را به تأخير انداخت و نماز عشاء را زودتر بجا آورد، (ابوشعثا) گفت: من هم چنين مي انديشم». از اين روايت به روشني معلوم مي گردد كه پيامبر گرامي، هر دو نماز ظهر و عصر را با هم و هر دو نماز مغرب و عشاء را نيز با هم و بدون فاصله، بجاي آورده است. 2- مالك بن انس - رهبر گروه مالكيّه - در كتاب «موطّأ» اينگونه مي نگارد: (صلّي رسول الله ـ صلي الله عليه وآله ـ الظهّر و العصر جميعاً، والمغرب و العشاء جميعاً في غير خوف و لا سفر). «رسول خدا ـ صلي الله عليه وآله ـ هر دو نماز ظهر و عصر را با هم خواندند و هر دو نماز مغرب و عشاء را نيز با هم بجا مي آورد، بدون اينكه از دشمن بهراسد و يا در سفر باشد». 3- مالك بن انس، از معاذ بن جبل، چنين روايت مي نمايد: (فكان رسول الله ـ صلي الله عليه وآله ـ يجمعُ بين الظّهر و العصر، و المغرب و العشاء) «رسول خدا، نماز ظهر و عصر را با هم و نماز مغرب و عشاء را نيز باهم مي خواند». 4- محمد زرقاني در شرح موطّأ، از ابي شعثا چنين روايت مي كند: (انّ بن عباس صلّي بالبصرة الظّهر و العصر ليس بينهما شيءٌ والمغرب و العِشاء ليس بينهما شيءٌ) «عبدالله بن عباس در شهر بصره، نماز ظهر و عصر را با هم خواند، بطوري كه بين آن دو فاصله اي نبود و نماز مغرب و عشاء را نيز با هم ادا نمود; بگونه اي كه بين آن دو فاصله اي نيفتاد». 5- مسلم در صحيح خود، از سعيد بن جبير و او از ابن عباس روايت مي نمايد كه گفته است: (جمع رسول الله ـ صلي الله عليه وآله ـ بين الظّهر و العصر، المغرب و العشا في المدينة، من غير خوف و لا مطر) «پيامبر گرامي، در مدينه منوره بين نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا جمع نمود، بدون اين كه هراسي در ميان باشد و يا باران ببارد». آنگاه سعيد بن جبير مي گويد: از ابن عباس پرسيدم چرا پيامبر به چنين رفتاري مبادرت ورزيد؟ ابن عباس گفت: براي آن كه نمي خواست امّت خود را به زحمت بيندازد. 6- مسلم بن حجاج، از زبان معاذ، چنين حكايت مي كند: (خرجنا مع رسول الله ـ صلي الله عليه وآله ـ في غزوةِ تبوك فكان يصلّي الظّهر و العصر و المغرب و العشاء جميعاً) «با پيامبر گرامي در نبرد تبوك، خارج شديم، پيامبر نماز ظهر و عصر را با هم بجا مي آورد و نماز مغرب و عشاء را نيز با هم ادا مي نمود». از مجموع روايات ياد شده - كه همگي از منابع روايي و صحاح و مسانيد اهل تسنّن استخراج گرديده اند، صحّت نظريّه شيعه، مبني بر جواز جمع ميان دو نماز ظهر و عصر و يا دو نماز مغرب و عشاء، در يك وقت، به بياني كه گذشت و عموميّت و گسترش آن نسبت به همه شرايط و مكانها و زمانها به ثبوت مي رسد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه