علت حقيقي ومستند حادثه جنگ جمل چه بود؟

علت اصلي جنگ جمل و به وجود آورنده آن طلحه و زبير بودند. وقتي آنان پس از بيعت با امير مؤمنان براي خلافت پيش حضرت رفتند و از حضرت تقاضاي پست و مقام فرمانداري بصره و کوفه را خواستار شدند (درخواست منصب استانداري) حضرت با حضور آنها، شمع بيت المال را خاموش کرد و فرمود شما کار شخصي داريد و اين شمع بيت المال است و از دادن مقام و پست به آنان امتناع کرد، آنان به خاطر حب مقام و رياست به تحريک عايشه بر عليه امير مؤمنان پرداختند و به بهانه حج از مدينه خارج شدند و عايشه را نيز با خود بردند. توضیح بیشتر آنکه امام عليه السلام زمانى كه مسؤوليت فرمانروايى جامعه اسلامى را پذيرفت، تصميم گرفت سيره پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله را كه مدت‏ها بود به‏دست فراموشى سپرده شده بود، احيا نمايد و هرگونه تلاش و كوشش در تمرد و سرپيچى از قانون الهى را از بين ببرد و خط بنى‏اميّه و در رأس آن، معاويه را كه ادامه دهنده اين قانون‏شكنى بود، از جامعه اسلامى پاكسازى كند. لذا در روزهاى نخست حكومت خود تصميم گرفت معاويه را از مقام استاندارى شام عزل كند. در اين باره سخنان و توصيه‏هاى هيچ كس حتّى ابن عباس در تغيير موضع آن حضرت تأثيرى نداشت. چرا كه امام عليه السلام در هيچ شرايطى نمى‏توانست وجود معاويه رادر حكومت اسلامى بپذيرد.معاويه نيز با شناختى كه از امام عليه السلام داشت مى‏دانست كه امام عليه السلام به‏زودى او را از كرسى آرزوهايش پايين خواهد كشيد و در برابر خواسته‏هاى مادى و آسايش‏طلبى‏ها و مقام‏پرستى‏هايش، سدّى قوى ايجاد خواهد كرد. بدين جهت كشته شدن عثمان به دست مسلمانان انقلابى را بهترين موقعيت و وسيله براى استوار ساختن پايه‏هاى حكومت دروغين خويش و رسيدن به اهداف خود دانست. به همين جهت قتل عثمان را بزرگ كرد و با تبليغاتى دامنه‏دار آن را به‏صورت چنان فاجعه‏اى درآورد كه دل‏هاى مردم شام را به سختى تكان داد. شورش طلحه و زبير و عايشه هم كه به نام حمايت از عثمان انجام گرفته بود كار معاويه را آسان‏تر مى‏كرد. وى مى‏توانست به استناد آن، مردم شام را برانگيزد و به هر طرف كه مى‏خواهد ببرد. آغاز جنگ: با جمع شدن گروه انبوهى ار مردم دنياپرست و بى‏ايمان در اطراف معاويه، وى آماده جنگ شد تا با حكومت مشروع حق و عدل درآويزد. سپاه معاويه به مكانى به‏نام «صفين» رسيد و در كنار فرات اردو زد، و آب را به روى اصحاب اميرالمؤمنين بست.امام عليه السلام چون دريافت كه معاويه با سپاهى انبوه به صفين رفته است، براى مقابله با او آماده شد. موج سپاهيان امام، همانند سيلى از كوفه به موازات فرات به جريان افتاد و در برابر سپاهيان معاويه قرار گرفت ولى راهى به فرات نداشت.امام عليه السلام براى جلوگيرى از خونريزى تلاش‏هاى زيادى كرد، ولى موفق نشد و ناگزير از جنگ گرديد. سپاهيان على عليه السلام در نخستين نبرد، شاميان را از كنار فرات پس راندند و زيان‏هاى فراوان به سپاه شام وارد ساختند. چون لشكر عراق فرات را به‏دست گرفت،امام عليه السلام با نهايت بزرگوارى فرمود: بگذاريد آنها هم آب بردارند ....پس از آن، برخوردهاى كوچكى بين دو سپاه جريان داشت و امام عليه السلام نمى‏خواست حمله همگانى آغاز شود. زيرا اميد داشت، دشمن، به حق، گردن نهد و دست از جنگ بردارد، ولى دشمن همچنان بر سر ستيز بود، طرفين از ادامه مخاصمه خسته شدند و هيچ اميدى به صلح و توافق نبود.چون امام، وضع را بدين‏گونه ديد يارانش را آماده نبرد عمومى كرد. معاويه نيز مهياى جنگ شد. دو گروه به هم درآويختند. شديدترين نبردها در «لَيْلَةُ الهَرير» بالا گرفت. جنگ از نماز صبح تا نيمه شب و از نيمه شب تا فردا ظهر طول كشيد چنانكه سپاهيان وقت نماز را نمى‏فهميدند و همچنان بدون استراحت مى‏جنگيدند. مالك اشتر، فرمانده رشيد سپاه امام، مردانه در ميدان مى‏تاخت و گروهى دلير و نامور بر گرد او بسوى دشمن پيش مى‏راندند. چنان شكستى در لشكر معاويه پديد آمد كه تمام صف‏هاى سپاهش در هم كوبيده شد. و مى‏رفت كه سپاه على عليه السلام پيروز شود. اما معاويه با كمك عمرو بن عاص به فكر مكر و فريب افتاد و با نيرنگِ قرآن بر سر نيزه كردن، در ميان سربازان امام عليه السلام اختلاف و شورش پديد آورد. سرانجام پس از اصرار زياد از جانب ياران على عليه السلام، امام ناچار تن به حكميت ابوموسى اشعرى و عمرو عاص داد كه آنان درباره مصالح اسلام و مسلمين مطالعه كنند و نظر خود را اعلام دارند. وضع امام عليه السلام در پذيرفتن مسأله حكميت به پايه‏اى رسيدكه اگر نمى‏پذيرفت شايد به‏دست برخى سربازان خود كشته مى‏شد و مسلمانان با بحران شديدترى رو به رو مى‏شدند پس‏از فرا رسيدن موعدى كه قرار بود حَكَمَيْن نظر خود را ابراز دارند، عمرو عاص ابوموسى را فريفت و حكومت معاويه را تثبيت كرد و اين امر حيله‏گرى معاويه را آشكار ساخت. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه