آیا حضرت قاسم(ع) در واقعه کربلا، نامزد
 بود؟ 
حضرت علی اکبر(ع) چطور؟

قاسمقاسم بن الحسن علیه السلام در واقعه ی کربلا به پانزده سالگی نرسیده بود. طبری می گوید: قاسم ده سال داشت و در مقتل ابی مخنف آمده: قاسم در کربلا چهارده ساله بود.[1] علامه مجلسی بر این باور است که ماجرای عروسی قاسم سند معتبری ندارد. منشأ این حکایت دو کتاب است؛ یکی منتخب المراثی، اثر شیخ فخرالدین طریحی ـ نویسنده ی مجمع البحرین ـ و دیگری روضة الشهدا، نوشته ی ملاحسین کاشفی ـ صاحب انوار سهیلی ـ است. این کتاب اولین مقتلی است که به فارسی نوشته شده است.[2]در این باره روایت می کنند که وقتی امام حسین(ع) مسیر مدینه تا کربلا را طی می کرد، حسن بن حسن از عموی خویش، امام حسین(ع)، یکی از دو دختر او را خواستگاری کرد. امام حسین(ع) فرمود: هر یک را که بیشتر دوست داری اختیار کن، حسن خجالت کشید و جوابی نداد، امام حسین(ع) فرمود: من برای تو فاطمه را اختیار کردم که به مادرم دختر رسول خدا، شبیه تر است. به این ترتیب وجود فاطمه ی نو عروس در کربلا امری مسلم است. اگر فرض کنیم ازدواج قاسم درست باشد، باید گفت: امام حسین(ع) دو دختر به نام فاطمه داشتند که یکی را به حسن تزویج کرده و دیگری را برای قاسم عقد نموده اند، یا این که بگوییم: دختری که به عقد قاسم درآمده، نامش فاطمه نبود و نقل تاریخ در این مورد اشتباه است و اگر این داستان را صحیح ندانیم، باید بگوییم راویان نام حسن را از روی اشتباه، قاسم نقل کرده اند.در هر صورت، بیشتر تحلیل گران واقعه عاشورا، عروسی قاسم را نادرست می دانند. محدث قمی در منتهی الآمال[3] و نفس المهموم،[4] دامادی قاسم را رد می کند و می گوید: نویسندگان، نام حسن را با قاسم اشتباه کرده اند. استاد شهید مرتضی مطهری نیز عروسی قاسم را مردود می داند و مستند می کند به این که در هیچ کتاب معتبری وجود ندارد و حاجی نوری هم بر این باور است که ملاحسین کاشفی، اولین کسی است که این مطلب را در کتاب روضة الشهدا آورده و اصل قضیه صد در صد دروغ است.[5] ( منابع این بخش :[1]. منتخب التواریخ، انتشارات علمیه اسلامیه، ص 266. [2]. ریاض القدس المسمی بحدائق الانس، مرحوم صدرالدین واعظ قزوینی، ج 2 ص 42. [3]. منتهی الآمال، محدث قمی، انتشارات هجرت، ج 1، ص 700. [4]. ابوالحسن شعرانی، همان مأخذ [5]. حماسه حسینی، مرتضی مطهری، ج 1، ص 28. )علی اکبرایشان در روز یازدهم شعبان سال 33هجری به دنیا آمد. پدرش امام حسین و مادرش لیلی است.او از طایفه بنی هاشم بود و به بزرگانی چون پیامبر اسلام(ص)، حضرت فاطمه زهرا(س)، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب(ع) و امام حسین (ع) نسبت دارد. این موافق است با قول ابن ادریس(ره) در «سرائر» که فرموده: حضرت علی اکبر در خلافت عثمان چشم به دنیا گشود. پس در روز عاشورا آن بزرگوار 27ساله بوده و این تایید می شود به اتفاق مورّخین و علماء علم نسب که حضرت علی اکبر از امام سجّاد (ع) بزرگتر بوده، و امام سجّاد (ع) در روز عاشورا 23سال داشته اند[1].ابوالفرج نقل کرده است که: «یزید امام زین العابدین[علیه السلام ]را طلبید، هنگامی که امام آمد، از او پرسید، اسمت چیست؟ امام سجاد فرمود: علی. یزید گفت: آیا خداوند علی را در کربلا نکشت؟ امام فرمود: من برادر بزرگتری داشتم که نام او نیز علی بود و شما او را در کربلا شهید کردید».[2] به طو کلی اطلاعات ما در مورد ایشان, همسر و فرزندانش بسیار اندک است. مجموع اطلاعاتی که در مورد ایشان از راهها و منابع گوناگون جمع آوری شده است را می توان اینگونه بیان کرد:کنیة آن حضرت را «أبوالحسن» نقل کرده‌اند , این نیز محتمل است که وی فرزندی بنام «حسن» داشته است. شاهد این امر روایت احمد‌بن‌‌نَصر بَزَنْطِی از امام رضا ع است که نشان می‌دهد علی اکبر† کنیزی داشته و از او صاحب فرزند شده است.[3] افزون بر این، جملة دیگری از امام صادق علیه السلام در ادامة زیارت علی أکبر وجود دارد که ادعای فوق را بیشتر تقویت می کند، امام صادق می‌فرماید: « صلّی‌الله علیک و علی عترتک و اهل بیتک و آبائک و أبنائک و اُمّهاتک الأخیار الّذین أذهب اللهُ عنهم الرِّجسَ و طَهَّرهم تطهیراً»)درود و تحیّات خداوند بر تو و خاندان و خانواده و پدران و پسران و مادران پاک تو باد. همان (خاندانی) که خداوند پلیدی را از آنان دور ساخته و پاک و مطهّرشان قرار داده است.([4]با دقت در این فراز از زیارت‌نامه، نکات مهمی به دست می‌آید:الف. در این زیارت شریف تعبیر «ابنائک» به صورت جمع به کار رفته که طبق قواعد زبان عربی، بر بیش از دو تن صدق می‌‌کند، در نتیجه می‌توان اظهار داشت که علی‌ اکبر †بیش‌ از دو پسر داشته است. (اما در مورد نام و زندگی نامه آنان هیچ اطلاعی در دست نیست).ب. در اینکه از کلمة «أبنائک» تنها فرزندان صُلبی مراد است، یا همة بازماندگان از نسل آن بزرگوار، اعم از صُلبی و غیر صُلبی، دو احتمال وجود دارد. که احتمال مراد بودن فرزندان غیر صُلبی با توجه به استعمال عرفی لفظ «پسر» منتفی است، زیرا در زبان عرف، این لفظ دلالت بر فرزند صُلبی انسان دارد.ج. هم چنین اطلاق واژة «عترت» که به معنای ذُرّیّه و خانواده است، شاهد خوبی بر این امر است که علی اکبر تشکیل خانواده داده بود؛ زیرا اگر حضرت خانواده‌ای تشکیل نداده‌ بود، استعمال این واژه صحیح به شمار نمی‌رفت، و ورود این جمله در لسان امام که آگاه به مفاهیم لغت و قوانین بلاغت و مقتضیات کلام عرب است، قوی ترین شاهد بر این مدعا است.[5]----------------------------------[1] زندگانی قمر بنی هاشم و علی اکبر، مقرم، ص 12[2] ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص 80[3] بَزَنْطِی از امام رضا† پرسید: آیا امکان دارد مردی هم زمان با یک زن و «اُمّ‌وَلدِ» پدر آن زن ازدواج نماید؟ [ امّ ولد کنیزی را گویند که از صاحب خود دارای فرزند شده باشد.] امام فرمود: اشکالی ندارد. احمدبن‌نَصر بَزَنْطِی گفت: به ما خبر رسیده که حضرت علی‌بن‌الحسین (امام سجاد†) با دختر امام حسن† و «اُمّ وَلد» پدر او (یعنی اُمّ وَلد امام مجتبی) ‌ازدواج نموده است؟ حضرت فرمود: چنین نیست، بلکه وی، دختر امام حسن‌† و اُمّ‌ ولد علی‌بن‌الحسین†‌ ـ که نزد شما کشته محسوب می‌شود (یعنی همسر حضرت علی‌اکبر) ـ را به ازدواج خود درآورد. (کلینی، الفروع من الکافی، ج 5، ص 361 (باب «الرجل یتزوج المرئة و یتزوج ام ولد ابیها). چنان که گفته شد بر هر کنیزی عنوان «اُمّ ولد» اطلاق نمی‌شود، مگر اینکه آن کنیز از مولای خود دارای فرزندی شده باشد. این حدیث شاهد روشنی است بر این که حضرت علی‌‌اکبر† صاحب کنیزی بوده که برای او فرزند آورده است.(سید عبدالرزاق مقرم، علی الاکبر، ص19- 20 ؛ کلینی(329ق)، کافی، تهران، اسلامیه، 1365ش، ج 5، ص 361.)[4] ابن‌قولویه، کامل‌الزیارات، ص416.[5] سید عبدالرزاق مقرم، علی الاکبر، ص20-21. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه