با سلام و عرض ارادت خدمت شما پرسشگر گرامی از اینکه با ما در ارتباط هستید خرسندیم و امیدواریم این ارتباط تداوم داشته باشد. سوال شما را چندین بار با دقت مطالعه کردم و از اینکه اینقدر با ریز بینی به دنبال تربیت برادر خود هستید خوشحال شدم، با جدیتی که در شما سراغ دارم مطمئن هستم که شما می توانید در تربیت برادر خود موفق باشید به شرطی که اطلاعات روان شناختی و تربیتی خود را با مطالعه کتبی که در پایان این جواب به آن اشاره می شود، بالا ببرید و نکات این پاسخ را در برنامه تربیت خود مورد توجه قرار دهید. پرسشگر گرامی در پاسخ به سوالتان در ابتدا از شما می خواهم کاغذی آماده کنید و روی آن توقعاتی که از برادر خود را دارید را با دقت یاد داشت کنید. - به حرف من و پدر و مادرش بدون هیچ مقاومتی گوش دهد. - با تمام وجود به اعضاء خانواده خود احترام بگذارد. - سر وقت از خواب بیدار شود. - به موقع برای خواب به رختخواب خودش برود. - از بگو و مگو با همسالان خود پرهیز کند و ... لحظه ای تامل کنید و دوباره خواسته های خود را بخوانید، اگر واقعا کودکی در سن دوازده سالگی این امور را بدون هیچ چون و چرایی اجرا کند، آیا می توان اسم کودک را روی او گذاشت؟ اصلا تاکنون چنین کودکی از مادر به دنیا آمده است؟ مشکل در کجاست؟ در توقعات بی مورد ما از کودک و یا در جای دیگری؟ به نظر می رسد که شما هنوز نسبت به حال و هوای کودکی و ویژگی های آن آشنایی کمی دارید و تصور می کنید که کودک فرد بزرگسالی در اندازه کوچک است؛ یعنی اینکه کودک تمام ویژگی های انسان بزرگسال را دارا می باشد و فقط از لحاظ اندازه های فیزیکی با انسان بزرگسال تفاوت دارد و حال آنکه حقیقت چیز دیگری است و کودک در تمام ویژگی های شخصیتی، تصورات، علائق و... با فرد بزرگسال متفاوت است و همین تفاوت ها باعث شده تا روان شناسان بر این باور باشند که برای تربیت کودک باید راه و روش دیگری به غیر از آنچه که برای تربیت بزرگسال به کار گرفته می شود، به کار گیرند. با ذکر این مقدمه مهم با ذکر نکاتی به بررسی سوال شما می پردازیم: 1. به نظر می رسد حساسیت بیش از حد شما در تربیت برادرتان نتیجه معکوس داشته و باعث شده که او ناخواسته بر خلاف میل شما رفتار کند. تجربه نشان می دهد امر و نهی بیش از حد کودک باعث شکل گیری لجاجت در کودک می شود امیر المومنین علیه السلام در این باره می فرمایند: الافراط فی الملامة تشب نیران اللجاج زیاد روی در سرزنش آتش لجبازی را شعله ور می کند. (اشاره به اینکه نهی نا صحیح مخاطب را حریص و کنجکاو می کند و با تشدید نا صحیح نهی نه تنها مخاطب گوش می دهد و بلکه به دنده لج می افتد)(بحار النوار ج74 ص 231) برای رفع این مشکل لازم است از این به بعد از امر و نهی برادرتان به صورت مستقیم خودداری کنید و برنامه تربیتی خود را به صورت غیر مستقیم اجرا کنید، برای این کار: - وظایفی که او باید انجام دهد را به صورت بازی در آورید مثلا : چقدر طول می کشه مشق‌هاتو بنویسی؟ فکر می کنی تو زودتر می تونی مشق‌هاتو بنویسی یا خواهر درسش را حفظ کنه ؟ - از جنگ قدرت با کودک خود بپرهیزید . - از داستان برای انتقال مفاهیم مورد نظر خود استفاده کنید. کودک زبان داستان را بیش از هر چیز دیگری درک می کند. موضوعات مورد نظر خود را انتخاب کنید و برای آن داستانی جذاب بسازید و آن را برای برادرتان تعریف کنید. در ضمن می توانید کتاب های داستانی که به نظرتان مناسب می آید را انتخاب کنید و برای او بخوانید. - رفتار های نادرست او را یاد آوری نکنید. - از داد و فریاد استفاده نکنید . - در برنامه تربیتی خود از تغافل استفاده کنید. یعنی برخی از رفتارهای نادرست برادر خود را نادیده بگیرید و به جای اینکه به صورت مستقیم به او تذکر دهید، رفتار منفی او را مد نظر بگیرید و برای رفع آن برنامه ریزی کنید. 2. برای اینکه در برنامه تربیتی خود موفق باشید، لازم است با والدین خود به صورت هماهنگ عمل کنید، چراکه عدم هماهنگی افرادی که در تربیت کودک نقش دارند تاثیرات بسیار منفی در تربیت کودک دارد. برای این کار لازم است والدین خود را در جریان برنامه تربیتی خود قرار دهید و از آنان بخواهید که از شیوه ای هماهنگ استفاده کنند. 3. توقعات خود را بر اساس توانایی های کودک تنظیم کنید. برای این کار لازم است ویژگی های روانی کودک را به طور کامل شناسایی کنید. مطالعه کتاب هایی که در زمینه روان شناسی رشد نگاشته شده است در این مورد بسیار مفید است. به عنوان مثال شما در بخشی از سوال خود فرموده اید: « شاید باور نکنید امّا هر وقت که به رفتار ش نگاه می کنم طغیان شکم و طمع و دنیا طلبی را در او می بینم . این ویژگی ها در وجودش ریشه کرده است» به نظر می رسد تنوع طلبی کودک در زمینه خوراکی ها و تمایل او به خوردن انواع و اقسام خوراکی ها جزء ویژگی های روانی کودک در این سن باشد و کودکی که چنین ویژگی را نداشته باشد مریض است بنابراین نمی توان کودکی که در سن دوازده سالگی به سر میئ برد و به خوراکی های گوناگون علاقه دارد را طمع کار و یا دنیا طلب نامید. 4. درباره اینکه از کجا باید فهمید که این رفتار کودک جزء ویژگی های کودکی او محسوب می شود و یا اینکه ریشه در تربیت نا صحیح دارد، باید بگویم چنانچه آن رفتار در اکثر کودکان همسال او مشاهده می شود، این رفتار جزء ویژگی های روانی او می باشد. 5. پیشنهاد من به شما این است که برای مدتی از رفتارهایی مانند قهر و تنبیه و تندی با کودک مورد نظر پرهیز کنید اما چنانچه درباره او تصمیم به تنبیه او گرفتید نکات زیر را مد نظر بگیرید: - تنبیه مورد نظر در حد توان کودک باشد. - زمانی که تنبیه را اعمال می کنید؛ تحت هیچ شرایطی آن را کاهش ندهید. - سعی کنید برای تنبیه او به جای قهر کردن، او را از فعالیت هایی که مورد علاقه اش می باشد محروم کنید. - زمانی که او را تنبیه می کنید به علت تنبیه را به صورت روشن و واضح برایش توضیح دهید. - از تببیه بدنی به شدت پرهیز کنید. 6. ارتباط عاطفی خود را با او بیشتر دهید. به طور حتم زمانی می توانید به اهداف تربیتی خود در مورد برادرتان برسید که رابطه عاطفی مثبتی با او داشته باشید. پس تمام همت خود را برای داشتن رابطه عاطفی با او بکارگیرید. 7. به نظر می رسد بسیاری از سوالات شما مانند «نمی دانم کجا باید او را دعوا بکنم و کجا باید صبر کنم و بگذرم» به دلیل کم تجربگی شما در امر تربیت باشد که این مشکل با کمی مطالعه دقیق کتابهای روان شناسی و کسب تجربه بیشتر در زمینه تربیت کودک خود به خود رفع می شود. 8. می توان با کودک وارد بحث و گفت و گو شد و با زبان کودکانه از اینکه چی شده است که حرف پدر و مادر را گوش نمی دهد سخن گفت. در این گفت و گو سخنان و جملات شما باید حالت توصیفی داشته باشد. به عنوان مثال به جای اینکه بپرسید: چرا با پدر و مادر خود مخالفت می کنی؟ بپرسید: چی شده است که حرف پدر و مادر گوش نمی دهی؟ 9. زمانی که از دست برادر خود عصبانی هستید و بر خود تسلط ندارید به هیچ هنوان در صدد تربیت او بر نیایید؛ چراکه زمانی که انسان عصبانی می باشد غالبا از تصمیم گیری عاقلانه نا توان است و همین امر به تربیت برادر شما آسیب فراوان می رساند. 10. علل رفتار نادرست او شناسایی کنید و در صدد بر طرف کردن آن بر آئید. معرفی منابع برای مطالعه بیشتر: 1.آموزش اخلاق، رفتار اجتماعی، قانون پذیری به کودکان، جان بزرگی مسعود و همکاران، تهران:ارجمند 2. خانواده و دشواری های رفتاری کودکان، دکتر علی قائمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 3. آزادی کودک و حدود آن، دکتر علی قائمی نویسنده:محمد صادق آقاجانی