غالیان که بودند؟ موارد غلوشان چه بود؟ چه اهدافی داشتند؟ از کی به وجود آمدند؟ الان هم هستند؟

تعریف غلو غلو در لغت به معنای گذشتن از حدّ و خارج شدن از اعتدال است. لذا هرگونه توصیف از یک شیء که فراتر از حد و شأن و رتبه وجودی آن باشد از نظر لغوی غلو است. غلو اگر در دین واقع شود بسته به مورد آن گاه بدعت و حرام و گاه شرک است. موارد غلو بسیار زیاد است امّا مظاهر عمده غلوّ شرک آمیز یا غلوّ ارتداد آور چند مورد است که علامه مجلسی (ره) با توجّه به روایات اهل بیت(ع) ، در هفت بند ، به قرار زیر شمرده است.1. اعتقاد به الوهیّت پیامبر و ائمه(ع) یا هر مخلوق دیگر.2. اعتقاد به اینکه امام یا نبی یا هر شخص دیگری ، در خالقیّت یا رازقیّت یا تدبیر عالم و امثال آنها شریک خدا هستند ؛ یا خود مستقلّاً رازق و خالق و مدبّرند ؛ یا خدا این امور را به آنها تفویض نموده و خود کنار کشیده است .3. اعتقاد به حلول خدا در آنها یا اتحاد خدا با آنها.4. اعتقاد به عالم به غیب بودن آنها مستقلّ از الهام و وحی خدا ؛ همچنین اعتقاد به استقلال آنها در عصمت و آوردن معجزات و کرامات و امثال این گونه خارق عادات. امّا اگر کسی بگوید امام یا پیامبر به اذن خدا عالم به غیب و قادر به آوردن معجزه است و به عنایت الهی معصوم است اشکالی ندارد.5. اعتقاد به نبوّت ائمه(ع) و نیز اعتقاد به استقلال امام و نبی در تشریع.6. اعتقاد به تناسخ ارواح ائمه(ع) یا انبیاء(ع) در بدنهای یکدیگر یا دیگران.7. اعتقاد به اینکه با معرفت اهل بیت (ع) اطاعت خدا و ترک معصیت الهی لازم نیست یا کم اهمّیت است.(بحارالانوار، ج25،ص346 ، با اندکی تغییر در عبارات.) بر این اساس ، غالی یا غالیان یا غلات اسم گروه یا مذهب خاصّی نیست. بلکه هر شخص یا گروهی که در حقّ مخلوقات قائل به چنین اموری باشد اهل غلوّ است. تاریخ غلو را می توان با تاریخ دین یکی دانست ؛ چون در اکثر ادیان گذشته همواره کسانی بودن که راه افراط پیش می گرفتند. ولی در بین ادیان ابراهیمی ، دین مسیحیّت مبتلا به بارزترین و علنی ترین شکل غلو است ؛ چرا که اینها معتقد به الوهیّت حضرت عیسی (ع) بوده و در کنار آن دهها اعتقاد غلوّ آمیز دیگر نیز دارند. در بین مسلمین نیز فرقه های زیادی گرفتار غلوّ بوده و هستند شاید اوّلین حرکت غلو آمیز در اسلام ، حرکت برخی اصحاب به هنگام وفات نبی اکرم (ص) باشد که گفتند پیامبر خدا نمرده است بلکه به آسمانها رفته است. در زمان خود امیر المومنین(ع) نیز کسانی بودن که به الوهیّت علی (ع) اعتقاد داشته اند. بعد از آن نیز همواره چنین اعتقادات افراطی در بین برخی افراد بوده است. در عصر حاضر نیز برخی از فرقهای غلات موجودند که ذیلاً به برخی از آنها اشاره می شود.فرق مشهور غلات عبارتند از:1. دروزی ها: که از شعب اسماعلیلیه هستند.اینها الحاکم بامرالله را خدای صمد واحد می دانند. این فرقه در قرن چهار پدیدار شد و محل سکونتشان سوریه و لبنان و جمعیّت آنها در سال 1956 میلادی در حدود دویست هزار نفر بوده است. 2. نصیریه: اینها برای علی(ع) قائل به مقام خدایی هستند. آنها را انصاریه و علویه هم می گویند. به نظر اینها سلمان فارسی پیامبر و فرستاده علی(ع) است. اینها به ابن ملجم هم ارادت دارند و می گویند او لاهوت را از بند ناسوت رها کرد. همچنین شراب را نور و کندن درخت انگور را حرام می دانند. خود اینها نیز فرقه های زیادی دارند. تاریخ پیدایش آنها قرن پنجم و محل سکونت آنها شمال غربی سوریه است.3. شیخیّه: برخی علمای ملل ونحل ، شیخیه را هم از غلات دانسته و گفته اند آنها هم قائل به الوهیت ائمه(ع) شده اند. لکن این نسبت نیاز به دلیل دارد. موسس این فرقه شیخ احمد احسایی متولّد 1166 هجری قمری است. وی بر این اعتقاد بود که امام زمان (ع) وجود دارد ولی در عالم دیگری غیر از عالم مادّه است. همچنین معتقد بود که همواره در بین شیعه ، شیعه کاملی وجود دارد که واسطه بین امام زمان و مردم است ، وی این شخص را رکن رابع نامیده است. اصول دین آنها عبارت است از: توحید ، نبوت ، امامت و رکن رابع.محل سکونت آنها کرمان و آذربایجان است ؛ البته بین شیخیه کرمان و آذربایجان تفاوتهایی نیز وجود دارد ؛ شیخیه آذربایجان در فروع دین از مراجع شیعه تقلید می کنند ولی شیخیه کرمان با اجتهاد مخالفند. شیخیه را کشفیّه هم می گویند. 4. بابیت و بهائیت: این دو فرقه افزون بر غلو در باب ائمه(ع) دین خود را نیز دین جدید می دانند که بعد از اسلام آمده است. بنیانگذار بابیّت سید علی محمد است که در سال 1235 در شیراز متولّد و در سال 1266 در تبریز به دار آویخته شد. بابیّه او را حضرت اعلی و نقطه اولی می خوانند. او طلبه ای کم سواد و به شدّت علاقه مند به علومی مثل طلسمات و رمل و تسخیر روح و جنّ و امثال آن بود. او از شاگردان شیخ احمد احسایی( بنیانگذار شیخیه) بود.او برای ائمه مقام خدایی قائل بود. وی ابتدا ادّعا ذکریّت بعد ادّعای بابیّت( واسطه امام زمان بودن) و سپس ادّعای مهدویّت و نبوّت کرد و در نهایت مدّعی شد که خدای مجسّم است. بعد از مرگ او سید علی محمد باب ، میرزا حسینعلی بهاء و برادر ناتنی او یحیی صبح ازل ادّعای جانشینی او را کردند. و در نهایت با حمایت روسها میرزا حسینعلی بهاء بر برادرش چیره شد و خود را «من یظهره اللهی» و « الهیکل الاعلی» نامید و مدّعی خدایی شده فرقه بهائیّت را تاسیس نمود.حضور رسمی بابیّت و بهائیّت در ایران ممنوع است ، ولی در برخی مناطق ایران حضور دارند. مرکز اصلی تجمع بهائیان ، یکی در «حظیرة القدس» در عشق آباد و دیگری در «مشرق الاذکار» در شهر شیکاگو آمریکاست. 5. قادیانیه یا احمدیه: این فرقه نیز افزون بر غلو ، دین خود را دین جدید می داند. این فرقه همزمان با بابیت و بهائیت توسط میرزا غلام احمد قادیانی در هندوستان تاسیس شد.او مدّعی بود که روح نبی اکرم(ع) در وجود او حلول کرده است همچنین وی خود را مسیح و مهدی موعود می خواند. 6. اهل حق(علی اللهی ها)امّا سخن گفتن در مورد اهداف بنیانگذاران این فرقه های انحرافی ، به خاطر تنوع اهدافشان و نیز به خاطر انجام نشدن تحقیقات کافی کار آسانی نیست. اجمالاً معلوم است که عدّه ای از اینها در پی ثروت اندوزی و کسب شهرت دست به این کارها زده اند. البته نقش قدرتهای سیاسی نیز در تاسیس اینگونه فرقه ها بسیار چشم گیر است. برای مثال علی محمّد باب ، موسس فرقه بابیّه که خود را خدا می نامید از زمان نوجوانی به دنبال علوم غریبه و سحر و تلسمات و تسخیر جنّ و امثال این امور بوده است. امّا اگر حمایتهای انگلیس نبود هیچگاه نمی توانست دست به فرقه سازی بزند. موسسان بهائیّت نیز به شدّت تحت حمایت کشورهای استعمارگر بوده و هستند و هم اکنون به شدّت از سوی آمریکا و اسرائیل حمایت می شوند. قادیانیه نیز از این حیث ، سرنوشتی مشابه این دو فرقه داشته است. دروزی ها نیز از اسماعیلیّه منشعب شده اند که فرقه ای به شدّت سیاسی بوده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه