ديدگاه حضرت علي(ع) درباره نقش مردم در حكومت چيست؟

مردم سالاري اصطلاح جديدي است كه وارد ادبيات سياسي كشور ما شده است و منظور از آن بيان نقش و جايگاه مردم در حكومت است و بيشتر بدين جهت وارد ادبيات سياسي كشور شده است كه هم از معايب دموكراسي غربي احتراز كنيم و هم از نقش مردم در يك حكومت ديني غافل نشويم. از ديدگاه امير مؤمنان علي عليه السلام مردم نقش و جايگاه ويژه اي در حكومت دارند آن حضرت مي‌فرمايند: «امّا والذّي فَلَقَ الحبّهَ وَ بَرَأ النَسَمَه: لولا حُضُوُر الحاضِرِ‌و قيام الحجّهِ بوجود النّاصِرِ و ما أَخَذَ الله علي العلماء الاّ يُقاروا و عَلي كِظّةِ ظالمٍ و لا سغب مظلومٍ، لالقيت حَبلَها علي غاربِها و لَسقيتُ آخِرها بكأس أَوَّليها»، قسم به خدايي كه دانه را شكافت و جان را آفريد، اگر حضور فراوان بيعت كنندگان نبود و ياران (مردم) حجّت را بر من تمام نمي‌كردند و اگر خداوند از علماء عهد و پيمان نگرفته بود كه در برابر شكم بارگي ستمگران و گرسنگي مظلومان سكوت نكنند مهار شتر خلافت را بر كوهان آن انداخته رهايش مي‌ساختم و آخرت خلافت را به كاسة اول آن سيراب مي‌كردم. همانطور كه ملاحظه مي‌شود كه با اينكه حق حكومت به سبب نص و تعيين پيامبر (ص) و شايستگي لازم از آن امام بود ولي آن حضرت تحقق آن را به بيعت و اقبال مردم منوط مي‌كند كه با خواست مردم تكليف اداره امور بر دوش امام گذاشته مي‌شود و حكومتي الهي شكل مي‌گيرد و و الاّ هر چند حق رهبري با امام باشد ولي اگر مردم از آن اقبال نكنند اين حق قابل اجرا نخواهد بود. نيز آنحضرت به وصيّتي از پيامبر اسلام (ص) استشهاد و استدلال مي‌كند كه اين وصيّت نشانگر و بيانگر نوع نگاه پيامبر اكرم و امام به امور حكومت و زمامداري است كه جز با ميل و رغبت مردم به درستي پا نمي‌گيرد: و قد كان رسول الله صلي الله عليه و آله عَهِدَ اليَّ فقال: يا بن ابيطالب لك وِلاءُ امّتي فان و لوك في عافيه و اَجمعوا عليك بالرضا فَقُمْ بأمرهم و اِن اِختَلَفوا عليك فَدعْهم و ما هم فيه فانَّ الله سَيجعَل لَكَ مخرجاً»؛ رسول خدا مرا متعهد پيماني كرده و فرموده بود: پسر ابيطالب ولايت امّتم حق توست اگر به دوستي و عافيت تو را ولي خود كرده و به رهبري و زعامت برگزيدند و دربارة تو به وحدت نظر رسيدند امرشان را به عهده بگير و بپذير اما اگر درباره تو به اختلاف افتادند آنان را به خواست خود واگذار، زيرا خدا راه گشايش بر روي تو باز خواهد كرد» چنانچه ملاحظه مي‌شود، با اينكه امام طبق فرمايش پيامبر (ص) كه فرمود «لك ولاء امتي...» به ولايت نصب شده بود لذا حق داشت كه ولايت و زعامت مردم را به عهده بگيرد و رهبر سياسي اجتماعي آنها باشد و اين يك حق مشروع الهي بود. با اين حال تحقق و استمرار آن را منوط به همكاري و رضايت و استقامت مردم مي‌داند، به عبارت ديگر هر چند از ديدگاه حضرت در عرصه مشروعيت مردم نقش تعيين كننده اي ندارند و مشروعيت از سوي خدا واگذار مي‌شود و مردم‌ در اين عرصه هيچ نقشی ندارند اما در عرصه اجراي اين حق ثابت الهي، جايگاه مردم مهم و اساسي است و همراهی و پذيرش آنان زمينه ساز تحقق حکومت الهی و فعليت آن هستند . نيز آن حضرت سامان امور حكومت را به استقامت و سلامت مردم مي دانستند؛ و لا تصلح الولا الاّ با استقامه المرعيه، ولايت و حكومت پا نمي‌گيرد و استقامت و دوام نمي‌آورد مگر به پايداري و پشتيباني مردم از آن» بنابراين حضرت امام علي عليه السلام نقش مردم در حكومت را ايجادي، ابقايي و اصلاحي مي‌دانند. يعني تحقق حكومت، صلاح و سامان آن و پا برجايي و سير به سوي اهداف آن به مردم وابسته است» .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه