فال بد زدن در اسلام چه جايگاهي دارد ؟

در جواب سئوال مذکور بايد گفت فال بد معادل عربي آن طيره مي باشد و به اين خاطر به فال بد، طيره گفته اند، چون عرب به وسيله پرندگان فال مي زدند و اگر پرنده اي از جهت راست پرواز مي کرد آن را به فال نيک مي گرفتند و اگر از جهت چپ پرواز مي کرد، آن را به فال بد مي گرفتند. به همین جهت چون طاير و طيران به معناي پرنده و پرواز مي باشد، اين نام (طيره) برای فال بد زدن وضع شده است. هميشه فال بد در ميان انسان ها و اقوام مختلف رواج داشته است و شايد علت آن هم عدم دسترسي و آگاهي از علل واقعي حوادث بوده است. اما در مورد ديدگاه اسلام بايد گفت که با مراجعه به آيات و روايات روشن مي شود که اسلام بين فال بد و نيک، فرق گذاشته و دستور داده مردم هميشه فال نيک بزنند. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرموده اند که: تفأل به خير بزنيد تا به آن برسيد. و خود پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بسيار تفأل به خير مي زدند، مثلا در قضيه حديبيه و نامه ايشان به خسرو پرويز و... تفأل به خير زدند، اما در مورد فال بد وقتي به آيات قرآن رجوع کنيم، مي بينيم آيات زيادي داريم که وقتي داستان امت هاي گذشته را نقل مي کنند، اين مطلب را بيان مي کنند که وقتي پيامبري براي دعوت به سوي مردم مي رفت مردم مي گفتند: ما تو را شوم مي دانيم و فال بد به تو مي زنيم و به همين جهت به تو ايمان نمي آوريم که آن پيامبر هم در جوابشان مي فرمود: تطير (فال بد) حق را ناحق و باطل را حق نمي کند و کارها همه به دست خداي سبحان است، نه به دست فال. مرحوم علامه طباطبائي در تفسير اين آيه مي گوید: فال، مالک خودش نيست تا چه رسد به اينکه مالک غير خودش باشد و اختيار خير و شر و سعادت و شقاوت ديگران را در دست داشته باشد. در آيه ديگر مي فرمايد: قوم مي گفتند: ما به تو (اي پيامبر) فال بد مي زنيم و اگر دست از دعوت خود بر نداري شما را سنگسار مي کنيم... که پيامبر مي فرمود: اين شقاوت (شومي) با خود شماست که مرحوم علامه مي گوید: معناي آيه اين است که آن چيزي که شر را به سوي شما مي کشاند با خود شماست نه با ما. روايات بسياري در نهي از فال بد به ما رسيده که از باب نمونه به چند مورد اشاره مي کنيم: 1. در حديث معروف پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ که به حديث «رفع» مشهور شده آمده است که: پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: از امت من نه چيز برداشته شده است که يکي از آنها طيره (فال بد) مي باشد که مراد از برداشته شدن فال بد، برداشته شدن آثار آن مي باشد. يعني به فال بد اعتنائي نکنيد، چون بر شما تأثيري ندارد که مويد همان حديث پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است که تفأل به خير بزنيد تا به خير برسيد (که صفحه قبل بيان شد). 2. امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: طيره (فال بد) اگر سست بگيري و به ان بي اعتنا باشي و آن را چيزي نشماري سست مي شود و اگر آن را محکم بگيري و به آن اهميت بدهي، آن هم محکم مي شود که اين حديث موافق همان آيه است که مي فرمايد: خود فال چيزي نيست و هر چه هست اثر نفس آدمي است. 3. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: کفاره طيره، توکل بر خداوند است. که علامه طباطبائي در معناي اين حديث مي گوید: «جهت حديث روشن است براي اينکه معناي توکل اين است که تأثير امر را به خداي متعال ارجاع دهي و تنها او را موثر بداني و وقتي چنين کردي، ديگر اثري براي فال بد نمي ماند تا از آن متضرر شوي». 4. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: طيره شرک است و ديگر روايات... . با توجه به آيات و رواياتي که ذکر شد روشن مي شود که اسلام طيره و فال بد را به شدت نفي مي کند و دستور مي دهد که مسلمانان آن را از زندگي خود دور کنند و چنان که در روايت چهارم از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل شد آن را شرک مي دانند، زيرا طبق آيه شريفه هر آنچه براي ما اتفاق مي افتد به اذن و اراده خداوند است. و نبايد آن را تأثير فال بدانيم. متأسفانه در ميان بسياري از ما طيره وجود دارد و هر قشري از مردم طيره خاصي دارند؛ بعضي مثلا سيزده را نحس مي دانند؛ گروه ديگر يکبار عطسه را شوم مي شمارند و... لذا هر قشري به نوعي طيره را در زندگي خود داخل کرده اند و موجب مشکلاتي براي آنها شده است. شايد علت اصلي مبارزه اسلام با فال بد، همان تأثير رواني است که بر مردم مي گذارد. اسلام معتقد است که فال بد بر سرنوشت مردم تأثيري ندارد، حتي در مورد استخاره که جنبه معنوي و ريشه روایي هم دارد. علامه طباطبائي مي گوید: «استخاره فقط براي رفع تحير و ترديد است و بيان اثر فعل يا ترک درآينده، و اينکه چه حوادثي را بار خواهد آورد، از عهده استخاره خارج است و آينده صاحب استخاره عينا مانند آينده کسي است که استخاره نکرده است». اين استخاره است چه رسد به فال بد که روايات آن را نفي کرده اند، لذا نبايد به آن اعتنا کرد (هر چند در روايت هم آمده بود که اگر اعتنا کني تأثيرش را مي بيني) و براي ايمن ماندن از شر آن بايد به خدا و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ توکل کرد. در خاتمه براي استحکام گفتارمان نظر شهيد مطهري را در اين زمينه بيان مي کنيم: ايشان مي گوید: «اين مسائل (فال بد زدن) اساسا تأثيري در زندگي انسان ندارند و يا اگر دارد سه چيز (که هر سه در روايات هم آمده است) اثر اينها را از بين مي برد: 1ـ توکل به خداوند. 2ـ متوسل شدن به اولياء خدا. 3ـ صدقه دادن. بنابراين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ تفأل مي زد (فال نيک) و تطير (فال بد) نمي زد يعني از رسم و سنتي که در ميان مردم بود آن (رسومي) را که منشأ مي شد انسان در تصميم خود راسخ بشود، امضا مي کرد و آن (رسومي) که منشأ مي شد انسان در تصميم خود باز بماند، توجه نمي کرد؛ يعني به فال نيک مي گرفت، ولي به فال بد نمي گرفت مثلا اگر کسي بيرون مي آمد که اسمش حسن بود مي فرمود: به به حسن (نيک) ان شاء الله همه کارها نيک است برويد، و اگر کسي مي آمد که اسمش بد بود ابدا اعتنا نمي کرد و مخصوصا مي فرمود: از امت من طيره برداشته شده و مي فرمود: «اگر چيزي فال بد گرفتي اعتنا نکن برو و ترتيب اثر نده». .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه