چه کار کنیم که نعمت هایی که به خاطر ناسپاسی از دست دادیم دوباره به دست بیاریم؟

یکی از گناهان، ناسپاسی وکفران نعمت است و راه جبران این گناه توبه و به کار بردن نعمت ها در مسیر رضایت الهی است ! نعمت ها نیاز به شکر دارند و شکر هم زبانی انجام می شود هم عملی، شکر عملی به کار بردن نعمت در جهت کسب رضایت الهی است. حقیقت توبه:توبه در حقیقت پشیمان شدن از گناه و بازگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است . توبه حقیقی نیز همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. اگر کسی احساس کند که واقعا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را به سوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود. به عبارت دیگر مشکل و نگرانی ای که در زمینه قبول توبه وجود دارد، از طرف خداوند- یعنی پذیرنده توبه- نیست؛ بلکه مشکل از جانب خود توبه کننده است که آیا موفق می شود راه خود را به سوی خداوند تغیر دهد یا نه.هر گناهی قابل توبه است و خداوند خود فرموده است : «ان الله یغفر الذنوب جمیعا؛ خداوند همه گناهان را می آمرزد». در برخى موارد مانند غیبت و تهمت طلب رضایت از غیبت شونده نیز در صورت امکان لازم است، ولى در مورد گناهانى همچون ارتباط با نامحرم، پشیمانى واقعی، تصمیم بر عدم تکرار و طلب مغفرت از خداوند براى توبه کافى است.اقسام گناه و روش های توبه:توبه را از یک لحاظ به دو قسم تقسیم کرده اند: یک دسته از گناهان، کوچک و کم شعاعند و صرفا با استغفار و پشیمانی قلبی، جبران می شود، اما دسته دیگری از گناهان، هم بزرگ و ویران کننده هستند و هم اثر وضعی دارند. این دسته، اضافه بر پشیمانی قلبی و استغفار با زبان،‌ اقدام عملی و جبران مافات و ترمیم خرابیهای بوجود آمده را نیز می طلبد!در تقسیم بندی دیگر، گناهانی را که ممکن است انسان مرتکب شود می توان به سه دسته تقسیم تقسیم کرد:الف. ستم به خویشتنیعنی انسان از این ناحیه به جان، مال و حیثیت خویش صدمه زده و موجب عدم پیشرفت یا فقر و عقب افتادگی و گرفتاری خود شده است. در این گونه موارد، گرچه گنهکار در حق خود ظلم کرده، ولی چون معمولا پای شخص دیگر و حق دیگری در بین نیست، با استغفار و جبران خطاها و ضررها، آسانتر می توان از آنها توبه کرد و راه خیر و صلاح و سعادت دنیوی و اخروی را در پیش گرفت.ب. حق اللهفطرت پاک و سالمی که خداوند در نهاد انسان قرار داده، اعضاء و جوارح و نعمتهای فراوان مادی و معنوی، پانزده میلیارد سلولی که در مغز اوست و سرانجام «ارسال رسل و انزال کتب» همه برای پویایی و سعادت اوست، اما با تأسف آدمی بر اثر تأثیرپذیری از عوامل درونی و بیرونی، همه این نعمتها را نادیده انگاشته و راه تمرد و عصیان را در پیش می گیرد! اما راه کاری که برای این دسته گناهان وجود دارد این که: اگر شرک و کفر صورت گرفته، باید «توحید» و یکتاپرستی را جایگزین آن نمود، و اگر در احکام و فروع دین کوتاهی و تعلل شده, باید به تکمیل و جبران آنچه از دست رفته اقدام کرد.ج: حق الناسشرایط توبه در «حق الناس» سنگین تر از توبه در «حق الله» است و این گناه, یعنی تجاوز به حقوق دیگران را امام علی(علیه السلام) از آن به مظالم العباد (کلینی، اصول کافی، ج2، ص443) و امام زین العابدین(علیه السلام) به «تضییع حقوق الاخوان» (مجلسی، بحارالانوار، ج72، ص415) یاد کرده اند. در روایت آمده: پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) به خانه کعبه نگاه کرد، آن را مورد تعظیم قرار داد و سپس ادامه داد: حق واحترام یک مؤمن از تو بالاتر است، چون خداوند خانه کعبه را دارای یک احترام و عظمت دانست و از مؤمن سه چیز را: «مال-خون-سوءظن» (همان، ج67، ص71)بر این اساس مردم و مؤمنان دارای سه نوع حق، احترام و مصونیتند؛ به موازات همین سه حق ممکن است سه نوع ظلم هم به آنان روا شود و بر همین پایه سه نوع توبه هم واجب می شود که این سه عبارتند از: 1. تجاوز به مال 2. لطمه به جان 3. ضربه به آبرو. تاکید بر این مطلب ضروری است که هر گناهی قابل توبه است و خداوند خود فرموده است : «ان الله یغفر الذنوب جمیعا ; خداوند همه گناهان را می آمرزدصد بار اگر توبه شکستی باز آ--- این درگه ما درگه نامیدی نیست.حتی اگر گناه، مربوط به حقوق مردم باشد،باز هم، با جلب رضایت از ایشان ،امکان بخشش خداوند؛وجود داردو نباید هیچگاه از رحمت خداوندی ناامید شد. گناه ناامیدی از خداوند، از نظر بزرگی ،از خود گناهی که ما انجام می دهیم بزرگتر است. در میان گناهان، گناهی بزرگتر از قتل نداریم. حتی در قتل عمد هم اگر انسان واقعا توبه کند و آنچه را که لازم است تدارک کند،قابل بخشش است.پس در هیچ حالتی نباید از توبه و بخشش گناهان و رحمت الهی ناامید شد، چرا که گناه ناامیدی از خداوند حتی از قتل انسان نیز بزرگتر است. اگر انسان هر روز گناه کند و توبه خود را بشکند و باز واقعا پشیمان شود و توبه نماید، توبه او پذیرفتنی است و نباید از رحمت خداوند ناامید گردد.قصد نداشتیم به گناه خاصی اشاره کنبم اما برای نمونه ومثال راجع به یک گناه سخن می گوییم :لواط از گناهان بزرگ است. شخصى که مرتکب این عمل شنیع مى شود از نظر خدا و رسول او و ملائکه مورد لعنت واقع مى شود و اگر در حال بلوغ و یا اختیار اراده و عقل مرتکب این عمل شده باشد و بدون توبه واقعى مرده باشد عذاب او شدید خواهد بود. پیامبر اکرم(ص) مى فرماید: «وقتى که لواط کننده در قبر نهاده شد بیشتر از سه روز باقى نمى ماند و خداوند او را میان قوم هلاک شده لوط پرتاب مى کند و روز قیامت هم با آن قوم ستمکار محشور مى شود»، (میزان الحکمه ج11 ص 5369).ولی این در مورد کسی است که با اختیار و آگاهی این کار را کرده باشد و موفق به توبه نیز نشود، به طور کلی اگر کسى مرتکب گناهى شود ولى پشیمان شده و به درگاه خداوند حقیقتا توبه نماید خداوند توبه او را مى پذیرد.گناه، یعنی پشت به خدا کردن و در راهی رفتن که انسان را از خدا دور می کند. اثر معنوی این دور شدن از خدا، تاریک شدن دل است، زیرا خداوند نور آسمان و زمین است -الله نور السموات و الارض- و دور شدن از خدا، یعنی دور شدن از نور و تاریک شدن باطن انسان. توبه در مقابل آن است. یعنی بازگشت از راه تاریک گذشته و حرکت به سوی نور خداوند که خوب طبعا اثرش نورانی شدن انسان است و تاریکی های گذشته با نور الهی که بر دل می تابد از بین خواهد رفت. توبه راستین از گناهان آن است که قصد بازگشت به آن گناه را نداشته باشد. خداوند متعال بارها در قرآن مجید وعده غفران به تائبان داده است و حتى گناهکاران را فرمان به مأیوس نشدن از رحمت خویش داده است. چنان چه در آیه 53 سوره زمر مى فرماید: به آن بندگانم که در گناه کردن بر نفس خویش اسراف کرده اند بگو هرگز از رحمت بى منتهاى خدا ناامید مباشید البته خداوند همه گناهان شما را خواهد بخشید که او خدایى بسیار آمرزنده و مهربان است. همچنین مى توان آیات (135)آل عمران و (48)نسا را به دقت ملاحظه نمایید. دوست عزیز، هر گناهی با توبه پاک می شود و خداوند بخشنده و مهربان است. ان الله یغفر الذنوب جمیعا ; خداوند همه گناهان را می آمرزد. در برخى موارد مانند غیبت و تهمت طلب رضایت از غیبت شونده نیز در صورت امکان لازم است، ولى در مورد گناهانى همچون زنا و لواط، پشیمانى واقعی، تصمیم بر عدم تکرار و طلب مغفرت از خداوند براى توبه کافى است و در این صورت نباید در بخشش خداوند شک کرد.در آیه 70 سوره فرقان بیان شده است: «إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً؛ مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آوردند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات تبدیل مى کند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است».سؤال : خدا در آیه 90 سوره آل عمران فرمود: توبه کسانی که بعد از ایمان راه ناسپاسی پیش گرفتند، پذیرفته نیست. مگر خدا تواب و بخشنده نیست؟ آیه در مورد کسانی است که در توبه کردن صداقت ندارند. می فرماید: « کسانی که پس از ایمان کافر شوند و سپس بر کفر افزودند، هیچ گاه توبه آنان قبول نمی شود».در مورد عدم پذیرش توبه در فرض مذکور احتمالاتی ذکر شده است:1 – این افراد که به اختیار خود در راه حق قدم نمی گذارند، بلکه توبه آن ها ظاهری است.2 – این گونه اشخاص هنگامی که خود را در آستانه مرگ و پایان عمر ببینند، ممکن است پشیمان شوند و توبه کنند، ولی باز توبه آن ها پذیرفته نخواهد شد، زیرا در لحظه مرگ، وقت توبه پایان یافته است.3 – توبه از گناهان معمولی در حال کفر پذیرفته نمی شود، یعنی اگر کسی در مسیر کفر اصرار داشته باشد، ولی از گناهی مانند ظلم و غیبت توبه کند، توبه او بی فایده است، چرا که شستن آلودگی های سطحی از روح و جان، با وجود آلودگی های عمقی مؤثر نخواهد بود.پس این دسته که گمراهان نامیده شده اند، راه حقیقی توبه را گم کرده اند و در حقیقت به دنبال فریبکاری و نیرنگ می باشند، و این منافات با توبه پذیر بودن خدا ندارد. خداوند توبه کسانی را می پذیرد که صادقانه و پیش از رسیدن مرگ و با اختیار خود و به انگیزة جبران کارهای زشت خود و اصلاح آن ها توبه کنند. در مورد کسانی که در حال کفر هستند، توبه معنا ندارد، مگر آن که از راه کفر بازگردند که در این صورت با فرض آیه ( که در راه کفر اصرار بورزند) سازگار نبوده و در مورد آنها صدق نمی کند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه