چرا در رکوع باید سبحان ربی العظیم و بحمده بگوییم اما در سجده سبحان ربی الاعلی و بحمده؟

در سجده یا رکوع هر ذکری گفته شود کافی است ولی مستحب است در رکوع «سبحان ربی العظیم و بحمده» و یا سه مرتبه «سبحان الله» و در سجده «سبحان ربی الاعلی و بحمده» یا سه مرتبه «سبحان الله »بگویند. نماز تعظیم انسان در پیشگاه خالق هستی است. رکوع نشانه تعظیم در برابر خالق عظیم است.پس ازنزول آیه آخر سوره واقعه « فسبح باسم ربک العظیم » پیامبر در رکوع ذکر «سبحان ربی العظیم وبحمده» را قرائت می فرمودند.سجده نیز حد نهایت خضوع و تسلیم و سرسپردگی به درگاه احدیت است از این رو ذکر سجده اشاره و تاکیدی دوباره به ربوبیت و بلند مرتبگی خداوند است ضمن انکه در هردو ذکر به پاکی و منزه بودن خداوند نسبت به نقائص و کاستی ها تاکید می گردد. ذکر سبحان ربی الاعلی و بحمده، بعد از نزول سوره مبارکه اعلی به وسیله پیامبر مکرم اسلام ص علیه در نماز اخذ و به آن سفارش شد.اما تسبیح (سبحان الله و سبحان ربی) که ذکر مشترک بین رکوع و سجود است به معنای اعلام انزجار از طرز فکر مشرکان است: «سبحان الله عما یشرکون حشر/23 و «سبحان الله عَما یصفون صافات/159 ؛ در حقیقت، «سبحان الله» تبرّی عمومی از همه کسانی است که نسبت به خدای سبحان دارای بینش شرک آلودند. ذکر تسبیح در سرتاسر ارکان و اجزاء نماز وجود دارد. در ذکر رکوع , سجده و در تسبیحات اربعه در رکعات سوم و چهارم.در هرکدام از این موارد هم یک تفسیر مخصوص به خود دارد لکن آن چه در همه مشترک است اذعان و اعتراف به پاکی و بی عیب و نقص بودن خداوند دارد.با ذکر سبحان الله خداوند را از هرگونه نقص منزه می دانیم و با ذکر (سبحان ربی) اذعان می کنیم که خداوند متعال در مرتبه ربوبیت و تربیت ما هیچ نقص و کمبودی نگذاشته است و هر انچه نقص و کاستی وجود دارد از ناحیه ما است. سر نجات بندگان شایسته خداوند در رسیدن به این حقیقت است. در ذکر یونسیه در قرآن کریم (انبیا : 87) می خوانیم:«لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین».در حقیقت آنچه باعث نجات حضرت یونس از مهلکه شد رسیدن به حقیقت تسبیح و اعتراف به آن بود . بعد از انکه حضرت یونس به توحید خداوند اعتراف کرد و با گفتن ذکر تسبیح به این حقیقت اشاره نمود؛ که خدایا هر چه نقص و کاستی و عجله است از من است و تو در مربیگری و تربیت خود چیزی کم نگذاشتی !! آنگاه نجات یافت و در ادامه این ذکر قران می فرماید« فستجبنا له و نجیناه من الغم » خداوند می فرماید حال که به نقص خویش آگاهی یافتی و به پاکی من شهادت دادی دعایت را اجابت می کنم و تو را از مهلکه ضلالت نجات می دهم و از غم خارج می کنم . و هرکس که به این روش عمل کند او را نیز نجات خواهم داد.«و کذلک ننجی المومنین؛ و دیگر مومنین را هم به همین گونه نجات خواهم داد».[1]یعنی در سختیها و مصایب تسبیح و اعتراف به این حقیقت که خداوند در هدایت خویش چیزی کم نگذاشته و انچه از مصیبتها به ما وارد می شود از ظلمی است که خود بر خود کرده ایم (انی کنت من الظالمین ) سبب می شود که مهلکه و مصیبت خارج شویم و نظر لطف الهی نصیبمان گردد.سر تکرار تسبیح خداوند نیز متعدد است1) تکرار در حقیقت تداعی کننده نوعی خضوع و خشوع در مقابل خداوند متعال است . 2) با تکرار زمینه توجه و تفکر حاصل می گردد.3) تکرار قولی سبب تاثیر قلبی می گردد. برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به :کتاب آداب الصلات ؛ امام خمینی (ره)رساله لقاءالله ؛ آقا جواد ملکی تبریزی،تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 (سیرة رسول اکرم در قرآن)؛ آیت الله جوادی آملیپی نوشت [1] .87:انبیا .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه