در روايات و احاديث راه هاي متعدد و علامات و نشانه هاي فراواني براي شناختن امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ هنگام ظهور و بعد از آن بيان شده است هم به عنوان نشانه هاي ظهور اعم از نشانه هاي عام و غير قطعي و نشانه هاي خاص و قطعي که دلالت بر ظهور آن حضرت دارند و هم به عنوان نشانه هاي شخصي و علامات جسمي براي آن حضرت که بيانگر قيافه مبارک و شمايل نازنين او مي باشند. و نيز نشانه هاي قطعي ديگر علاوه بر دو نشانه که بيان شد از قبيل اظهار معجزاتي که براي رفع شبهات و يا احياناً براي تقويت ايمان و به وجود آوردن استحکام در سپاه و ياران خودش مي نمايد.آن چه توجه به آن لازم و ضروري است اين است که اين علايم و نشانه ها ممکن است هر کدام به تنهايي و جداگانه کافي نبوده و موجب اطمينان و يا حصول يقين نگردد، زيرا چه بسا ممکن است نشانه هايي که به عنوان علامات ظهور در روايات بيان شده داراي مصاديق متعددي باشد و نيز بعضي از نشانه هاي شخصي که براي آن حضرت بيان شده، قابل انطباق با انسان هاي ديگري باشد، اگر چه بعضي از علامات و نشانه ها منحصر به فرد و قطعي بوده و امکان تحقق آن در غير زمان ظهور و در غير آن حضرت وجود ندارد ولي اين احتمال وجود دارد که با وجود تحقق برخي علايم و نشانه هاي ظهور افرادي مغرض و فرصت طلبي نيز ادعاي مهدويت کنند. بنابراين براي شناختن امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ و تحصيل اطمينان به تحقق ظهور آن حضرت در نظر گرفتن مجموعه علامات و نشانه هاي ظهور و علايم شخصي و فردي و نيز تحقق آثار امامت و مهدويت از قبيل اظهار معجزات، به طور هماهنگ و پيوسته و مرتبط به هم لازم و ضروري است.در يک جمع بندي کلي، روايات و احاديث که پيرامون تبيين نشانه ها و علايم ظهور و شناختن امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ وارد شده اند، بر اين مطلب تأکيد دارند که کسي که ادعاي مهدويت مي نمايد بايد داراي شرايط سه گانه ذيل باشد:الف- تحقق علايم و نشانه هاي قطعي ظهور، علايم حتميه و قطعي آن است که به هيچ شرط و قيدي مشروط نيست و حتماً قبل از ظهور امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ واقع مي شود و اين نشانه ها با قطع نظر از تقدم و تأخر نسبت به يکديگر ، در روايات به شرح ذيل اند:1. صيحه و نداي آسماني: يکي از نشانه هايي که تحقق آن هنگام ظهور قطعي است نداي آسماني است، خطاب به مردم جهان، که همه جهانيان آن را مي شنوند، صدايي قوي و نافذ که از آسمان و از هر سمت به گوش مي رسد و هر کس به زبان خودش آن را مي شنود، صدايي که خفته را بيدار و نشسته را برپا مي دارد، مردم از اين صيحه آسماني هراسان گشته از خانه هاي شان بيرون مي آيند تا ببينند چه خبر است! آن نداي آسماني مردم را به خود داري از ظلم، کفر، جنگ و خونريزي دعوت و به پيروي از امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ فرا مي خواند. حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ را به نام خود و نام پدرش معرفي مي کند. پس از اين حادثه آسماني، مردم جهان مصرّانه و در همه گوشه و کنار جهان در پي پاسخ به يک سئوال بر مي آيند: اين شخصيت بزرگ يعني مهدي کيست؟ و کجا است؟[1]2. خروج سفياني: از جمله علامات حتمي که پيشوايان معصوم ـ عليهم السلام ـ ما بر آن بسيار تأکيد کرده و صريح و روشن بيان فرموده اند: خروج سفياني است. طبق پاره اي از روايات، مردي اموي و از نسل يزيد بن معاويه بن ابي سفيان و از پليدترين مردم است، نامش «عثمان بن عنبسه» است و با خاندان نبوت و امامت و شيعيان دشمني ويژه دارد. سرخ چهره و کبود چشم و آبله رو و بد منظر و ستمگر و خيانت کار است، از سرزمين شام قيام مي کند و به سرعت پنج منطقه دمشق، فلسطين، اردن، حمص و قنسرين را تصرف مي کند و با سپاهي بزرگ به سوي کوفه و عراق مي آيد و در شهرهاي عراق، به ويژه در نجف و کوفه جناياتي بزرگ مرتکب مي شوند که بعد از حوادث تلخ و جناياتي زياد که او و سپاهيانش مرتکب مي گردند در مدينه و عراق به سوي شام و دمشق متواري مي گردد و سرانجام در بيت المقدس توسط سپاهيان امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ به هلاکت رسيده و سرش از بدنش جدا مي گردد.[2]3. خسف بيداء در روايات يکي از علائم ظهور امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ که قطعي است، فرو رفتن لشکر سفياني در وادي بيداء است که امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: اين از محتومات است که تغيير و تبديل در آن راه ندارد. همان گونه که در ظهور سفياني بيان شد سفياني بعد از اشغال عراق سپاهي به سوي مدينه مي فرستد و سپاه سفياني بعد از قتل و غارت در مدينه به سوي مکه مي روند که اين سپاه در بين مکه و مدينه به فرمان خداوند متعال به زمين فرو مي روند.4. قتل نفس زکيه: امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: يکي از علائم ظهور حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ کشته شدن جواني است از آل محمد در بين رکن و مقام که نامش محمد بن الحسن است و در روايت ديگري آمده است که بين قتل نفس زکيه و آمدن حضرت تنها پانزده روز فاصله است.[3]ب- وجود و تحقق خصوصيات و اوصاف شخصي و جسمي که در روايات براي امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ بيان شده اند: امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «ظهور مي کند مردي از فرزندان من در آخر الزمان که رنگ مبارکش سفيد مايل به سرخي است شانه هاي برآمده دارد و بر پشت مبارکش دو خال شبيه خالي که پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ داشت، داراي دو نام است يکي مخفي که (احمد) است و يکي علني و ظاهر که (محمد) است».[4]و نيز از اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ نقل شده که فرمود: «از اوصاف مهدي اين است که با (کثرت سن) جواني با قامت ميانه، داراي صورتي نوراني، موهاي مبارکش بر شانه هايش، نور سيماي نيکويش از ميان سياهي ريش مبارک و موهاي سرش هويدا است».[5]و نيز روايت شده که: آن حضرت با کثرت سن منظر جوان دارد، چشمان سياه و سرمه اي مانند داشته و داراي ابروهاي کمان و مقوّس است، وسط بيني مبارکش برآمدگي و دماغ باريک دارد، محاسن مبارکش تيره و از نظر بلندي متوسط است (نه زياد بلند و نه خيلي کوتاه است) بر گونه راست آن بزرگوار خالي و بر دست راست اش نيز خالي است».[6]ج- با قطع نظر از لزوم تحقق نشانه هاي قطعي ظهور و اوصاف و ويژگي هايي که براي امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ در بند الف و ب بيان شد، امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ بر اساس روايات بايد مثل انبياء و پيامبران داراي قدرت اظهار معجزه و کرامات باشند تا راه هر گونه توطئه و شبهة شبهه افکنان و شياطين را ببندد، زيرا امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ و کسي که موعود و مهدي امم است بايد موارث انبياء نزد او باشد به اين معنا که گذشته از علوم انبياء بعضي از موارث ديگر از قبيل: پيراهن يوسف که از ابراهيم ـ عليه السلام ـ به يعقوب رسيد، عصاي موسي که از چوب آس (مود) است، خاتم سليمان ـ عليه السلام ـ پرچمي که جبرئيل ـ عليه السلام ـ در جنگ بدر براي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آورد، اين پرچم هر جا باز مي شد فتح و پيروزي به همراه داشت، پيراهن پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ، عمامه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ که (سحاب) نام داشت، جفر احمر، جفر ابيض، و جامعه از قبيل ذوالفقار علي ـ عليه السلام ـ و مصحف فاطمه ـ عليها السلام ـ و پيراهن امام حسين ـ عليه السلام ـ .[7]و از اهم علامات و نشانه هايي که دست هر گونه مدعي دروغين را مي بندد اظهار معجزات و کراماتي است که بر اساس روايات از امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ ظاهر مي گردد: امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: هفت تن از فرزندم مهدي ـ عليه السلام ـ درخواست معجزه مي کنند: شخصي از او درخواست معجزه الياس و مردي از اصفهان درخواست معجزه حضرت ابراهيم و مردي از آذربايجان درخواست به سخن در آوردن استخوان را و مردي از اهل يمن درخواست معجزه داود ـ عليه السلام ـ از آن حضرت مي کند و نيز يکي از اعراب خواستار معجزه اي از معجزات پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از حضرت مي شود، که امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ براي اتمام حجت و اظهار حقانيت خودش در پاسخ هر کدام به اظهار معجزه مي پردازد.[8]و نيز بر اساس روايات که ظهور و خروج سيد حسني را از علايم ظهور امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ شمرده اند، بعد از ملاقات سيد حسني و سپاهش با امام زمان ـ عليه السلام ـ در عراق، سيد حسني با اين که طبق فرمايش امام صادق ـ عليه السلام ـ امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ را مي شناسد اما براي آن که به ياران و پيروان خود امامت و فضايل امام را ثابت کند آشنايي خود را آشکار نمي سازد. و از امام ـ عليه السلام ـ مي خواهد که دلايل امامت و موارثي که از پيامبران نزد او است ارائه دهند. امام ـ عليه السلام ـ آنها را ارائه داده و معجزاتي آشکار مي فرمايند. سيد حسني با امام بيعت مي کند و پيروان او نيز بيعت مي کنند، مگر عده اي که نمي پذيرند.[9] همان طور که عده اي قبل از آن ها معجزات پيامبران را ناديده گرفته و به آن ها تهمت سحر و جادوگري مي زدند.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ اصول کافي، ج1، کتاب الحجه.2ـ آيت الله صافي گلپايگاني، منتخب الاثر.3ـ الشيخ علي الکوراني، عصر ظهور.4ـ طاهري، حبيب الله، سيماي آفتاب.5ـ شيخ عباس کرماني، موعود امم.