دوستی دارم صمیمی، که انسانی مذهبی و مؤدب می باشد. ایشان وقتی در خانه ما حضور پیدا می کند، از اینترنت استفاده می کند و درگیر مطالب غیر اخلاقی می شود. من چگونه می توانم دوستم را بدون این که ناراحت شود و یا من خجالت بکشم و یا مشکلی پیش بیاید راهنمایی کنم؟

شما فردی هستید که از سلامت فکر و پاکی دل برخوردارید و خوبی ها و بدی ها را با هم می بینید، از مشاهده کارهای ناشایست ناراحت می شوید و کارهای خوب را ستایش و تحسین می کنید. با توجه به این که قطعاً انگیزه شما در این کار، نیک اندیشی، خیرخواهی و خدمت رسانی است، از این رو پیش از بیان اصل مطلب چند روایت از معصومان پیرامون توجه دادن به دیگران نسبت به عیوبشان را ارائه می کنیم: امام کاظم علیه السلام می فرماید: «از واجب ترین حقوق برادرت این است که او را به خیر متوجه کنی و هیچ چیزی را که برای دنیا و آخرت او مفید است، از او پنهان نداری.»[1] امام صادق علیه السلام می فرماید: «کسی که برادرش را در حال انجام عمل ناپسندی ببیند، در حالی که می تواند او را از این کار بازدارد و سکوت کند و از او انتقاد نکند، به او خیانت کرده است.»[2] رسول اکرم صلی الله علیه و آله  می فرماید: «مؤمن آیینه برادر خویش است و بدی ها را از او دور می سازد.»[3] امام باقر علیه السلام می فرماید: «از پی کسی برو که تو را می گریاند، عیبت را تذکر می دهد و خیرخواه توست؛ و پیرو آن کس مباش که به ظاهر تو را می خنداند و در باطن نسبت به تو غیر صمیمی است؛ و بر خدا وارد می شوید و از واقعیت ها آگاه می گردید.»[4] در حدیثی معروف از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «محبوب ترین افراد در نزد من کسی است که عیب مرا به من هدیه کند.»[5] نکته مهم در این حدیث، به کارگیری واژه هدیه و سوغات است؛ زیرا اولاً، گویای این حقیقت است که بازگو کردن عیب شخص به خود او، بهترین خدمت به وی شمرده می شود. ثانیاً، همان طوری که در قبال اعطای هدیه، باید از هدیه دهنده سپاس گزاری کرد، در این جا نیز در مقابل بیان عیوب، باید از او قدردانی نمود. امّا نکاتی را که باید در این کار رعایت شود به شرح ذیل است: 1. اعتدال در گفتار؛ این امر باعث می شود شخص حالت تدافعی به خود نگیرد. 2. بیان مشکل در خلوت و به تنهایی؛ نصیحت و انتقاد کردن هر چه صمیمی تر و در خلوت و خودمانی تر باشد، مؤثر تر است و از کینه توزی و لجاجت پیش گیری می کند. امام حسن عسکری علیه السلام می فرماید: «کسی که برادر خود را در پنهانی موعظه کند، او را زیبا ساخته، و کسی که آشکارا به وی اندرز دهد، باعث زشتی او گردیده است.»[6] 3. ابراز ناراحتی از عمل نه عامل؛ در این کار حرمت افراد محفوظ می ماند. گاهی باید حساب عمل را از عامل(انجام دهنده) جدا کرد. پس نمی توان به دلیل خوب و مؤمن بودن یک شخص، همه اعمال او را تأیید کرد و نمی توان به دلیل یک عمل ناشایست، شخصیت کسی را زیر سؤال برد. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که آن حضرت ضمن احترام به «شقرانی» که از دوستان اهل بیت بود، ولی متأسفانه شراب می نوشید، آهسته و به طور غیر مستقیم از عملش انتقاد کرد و فرمود: عمل خوب از هر کس که باشد خوب است و از تو خوب تر؛ زیرا به ما وابسته ای، و عمل بد از هر کس سر زند، بد است و از تو بدتر؛ زیرا منسوب به ما هستی.»[7] 4. رعایت ادب؛ این موضوع باید با دقّت انجام گیرد. معمولاً جوان از نصیحت مستقیم و صریح گریزان است؛ زیرا آن را با هویت طلبی و استقلال خواهی در تضاد می بیند. اسلام بر حُسن برخورد و مهرورزی با مردم در همه زمینه ها تأکید کرده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «کسی که با دیگران به رفق و مدارا عمل کند، به خواسته ای که از آنان دارد دست می یابد.»[8] بنا بر این، باید فرصت کافی را برای اظهار نظر و گفت و گو در فضایی مملوّ از صمیمیت فراهم نمود و از هنر خوب شنیدن استفاده کرده و با وقار و متانت سخن گفت. قرآن مجید از پیامبرش موسی علیه السلام می خواهد فرعون را با نرم خویی به خداپرستی دعوت نماید.[9] موسیا در پیش فرعون زمن   نرم باید گفت قولاً لیّنا آب اگر در روغن جوشان کنی   دیگران و دیگ را ویران کنی[10] 5. خطرات آن کار را خوب بشناسید و برای دوستتان بازگو نموده و او را آگاه سازید. خصوصاً در این رابطه به شاهد بودن خداوند و پیامبر و امامان نسبت به اعمال ما، به او تذکر داده شود و این که ما روزی باید در محضر خدا پاسخ گوی تمام اعمالمان باشیم. 6. همان طور که در پرسشتان گفتید؛ که او انسانی مذهبی و مؤدّب می باشد، همین را پیش خودش نیز بازگو کنید و پس از آن به بیان غفلت او بپردازید.   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه