منظور از لقاء الله (ملاقات پروردگار) چيست؟ آيا می شود خدا را ملاقات کرد؟ منظور از «لقاء» و ملاقات خداوند سبحان، ملاقات حسى (همانند ملاقات افراد بشر با يكديگر) نيست، زیرا خداوند جسم و رنگ و مكان ندارد كه با چشم ظاهر ديده شود؛ ملاقات حسى لازمه ‏اش جسميت است، و لازمه جسميت هم محدود بودن و نيازمند بودن و فنا پذير بودن است، و هر عاقلى مى ‏داند که خداوند نمى ‏تواند داراى چنين صفاتى باشد، بنا براین منظور از «ملاقات» يا «رؤيت» در آيات مختلف قرآن ـ هنگامى كه به خدا نسبت داده مى ‏شود ـ ملاقات حسى نيست بلكه شهود باطنى است؛ يعنى انسان چون در قيامت، آثار خدا را بيشتر و بهتر از هر زمان دیگری مشاهده مى‏ كند، ايمان او نسبت به خدا يک ايمان شهودى مى شود و گویی او را با چشم دل آشكارا مى ‏بيند؛ به همين دليل، طبق آيات دیگر قرآن، حتى لجوج‏ ترين منكران خدا هم در قيامت زبان به اعتراف مى ‏گشايند چرا که راهى براى انكار نمى ‏بينند. انسان گاه به جايى مى ‏رسد كه گويى خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده مى ‏كند، به طورى كه هيچ گونه شک و ترديدى براى او باقى نمى ‏ماند. اين حالت ممكن است بر اثر پاكى و تقوا و عبادت و تهذيب نفس در اين دنيا برایش حاصل شود، هم چنان كه در نهج البلاغه مى‏ خوانيم: يكى از اصحاب امام على (علیه السلام) به نام ذعلب يمانى از ایشان پرسيد: هل رايت ربك؟ آيا خداى خود را ديده ‏اى؟! امام فرمود: «أفأعبد ما لا ارى؟» آيا خدايى را كه نبينم، پرستش كنم؟! ذعلب توضيح بيشتری خواست، امام اضافه كرد: «لا تدركه العيون بمشاهدة العيان و لكن تدركه القلوب بحقائق الايمان‏»؛ چشم هاى ظاهر هرگز او را مشاهده نكنند، بلكه قلب ها به وسيله نور ايمان، او را درک مى ‏نمايند. اين حالت شهود باطنى، در قيامت براى همگان پيدا مى ‏شود، چرا كه آثار عظمت و قدرت خدا در آن جا آن چنان آشكار است كه هر كور دلى هم ايمان قطعى پيدا مى‏ كند. به سخن دیگر، در قيامت حجاب ها كنار رفته، عظمت خدا و آيات او از هر زمان دیگری، روشن تر جلوه مى‏ كند و انسان را به مقام شهود باطنى و ديد قلبى مى ‏رساند و هر كس به فراخور معرفت و عمل صالح دنیوی اش، بهره بیشتری از این شهود باطنی خواهد داشت. البته گروهى از مفسران، تعبير «لقاء الله» را به معنای مشاهده نعمت ها و پاداش ها، و هم چنين دیدن عذاب و كيفرهاى الهى تفسیر کرده اند، یعنی كلمه «نعمت» و «ثواب» و «جزا» را در تقدير گرفته ‏اند و گفته اند: از آن جا كه ملاقات حسى در مورد پروردگار مفهوم ندارد، چرا كه او نه جسم است و نه داراى عوارض جسم، پس در این جا باید در تعبیر «لقاء الله»، مُضافى در تقدير بگيریم و بگوییم: منظور «لقاء ثواب اللَّه» يا «لقاء عقاب اللَّه» و مانند آن است.(1) علامه طباطبایی ضمن بی اعتبار خواندن قول دوم، ذیل آیه 5 سوره عنکبوت می نویسد: مراد از «لِقاءَ اللَّهِ»، قرار گرفتن بنده در حالتی است كه ديگر بين او و بين پروردگارش حجابى نباشد، هم چنان كه روز قيامت چنين خواهد شد، زیرا روز قيامت روز ظهور و آشکار شدن حقايق است: «وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ»؛ آن روز يقين مى‏ كنند كه خدا حق آشكار است.(2) ــــــــــــــــــــــــ (1) تفسير نمونه، ج‏ 1، ص 217 و 218، و ج‏ 12، ص 566 و 567، و ج‏ 17، ص 358 و 359. (2) الميزان، ج ‏16، ص 102. http://http://www.askquran.ir/showthread.php?t=46176