وحدة الوجود چیست ؟ و نظر ما شیعیان در رابطه با آن چیست ؟

وحدت وجود به صورت های گوناگونی مطرح شده است: یکی آنکه اساساً غیر از خدای متعال هیچ چیزی وجود نداشته است ونخواهد داشت وآنچه به نام موجودات دیگر نامیده می شود توهّمات و خیالاتی بیش نیست.  شکل دیگر قضیّه این است که چیزی خارج از ذات خدا یا خارج از ظرف علم الهی وجود ندارد و بدین ترتیب، نوعی کثرت در وحدت پذیرفته می شود. شکل دیگر مدّعا، که شیوع بیشتری دارد، این است که سالک در نهایت سیرش، به مقام فنا می رسد و از او جز اسمی باقی نمی ماند.  و بالاخره، شکل معتدل تر مدعا این است که سالک به مقامی می رسد که چیزی جز خدا نمی بیند و همه چیز در او محو می شود. به تعبیر دقیق تر، محو بودن همه چیز را در وجود خدای متعال مشاهده می کند; مانند محو شدن نور ضعیف در نور خورشید.  در خصوص مسأله ی وحدت وجود، باید گفت: نفی وجود از غیر خدای متعال و نفی مطلق کثرت نه تنها مستلزم نفی اعتبار احکام عقل است، بلکه هم چنین مستلزم نفی اعتبار علوم حضوری متعلق به نفس   و افعال و انفعالات آن نیز می باشد. در این صورت، چگونه می ‎ توان برای کشف و شهود، اعتباری قایل شد با اینکه بالاترین سندِ اعتبارش حضوری بودنِ آن است. پس وحدت وجود با چنین تفسیری به هیچ روی، قابل قبول نیست، اما می ‎ توان برای آن تفسیر قابل قبولی در نظر گرفت که در حکمت متعالیه مطرح شده است، و حاصل آن این است که وجود مخلوقات نسبت به خدای متعال ربطی و تعلّقی است، و با دقت، می توان گفت که عین ربط و تعلق است و از خود هیچ گونه استقلالی ندارد،و آنچه را عارف می ‎ یابد همین نفی استقلال از سایر موجودات است که آن را نفی وجود حقیقی می نامند . در مورد وحدت وجود هم آنچه دقیقاً مورد شهود واقع می شود اختصاص وجود استقلالی به خدای متعال است که با مسامحه، به وجود حقیقی تعبیر می شود و بر اساس آن، وجود حقیقی از سایر موجودات نفی می گردد . [i]   اللهُ اکبر، و لا إله إلاّ الله ، معنایشان همین حقیقت بزرگ است . ارباب شهود و کشف توحید می گویند: در عالم وجود، غیر از خدا چیزی نیست . یعنی وجود او چنان سیطره و إحاطه در اثر وحدت حقّة حقیقیّه و صرفه خود دارد که هیچ موجودی در قبال او، و در برابر او عرض اندام ندارد. وجود اقدس حقّ همه اشیاء را مندکّ و مضمحلّ و فانی نموده است . آنجا حدود و قیود که لازمه شیئیّت أشیاء هستند، کجا می توانند وجود و تحقّق داشته باشند؟!   تمام موجودات در برابر ذات او وجودی ندارند؛ آنها همه تعیّن و ماهیّت و حدود می باشند؛ و اصل وجودِ موجودات بسته به ذات حقّ است ، که از آن به صمدیّت و مصدریّت و قیومیّت و منشأیّت تعبیر شده است . همان بزرگوار در کتاب دیگرش می فرمایند: وحدت وجود، از راقی ترین أسرار آل محمّد علیهم السّلام است . وحدت وجودی می گوید: غیر از خدا هیچ نیست ! وحدت وجود، حقیقت لاَ إلَهَ إلاَّ اللَه است. وحدت وجود حقیقت ولایت است ! وحدت وجود حقیقت نبوّت است ! وحدت وجود حقیقةُ کُلِّ شَیْءٍ از جهت ربط خاصّ آن به ذات أقدس پروردگار است ! [iii] آیات بلند قرآن کریم  هم،  برداشت های ابتدایی و ساده از توحید را به کناری می نهد و  فهم عرفا از توحید را تائید می کند. همانند: « َأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّه » (بقره، 115) به هر طرف رو کنید چهرة خدا آن جاست. « نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْکُم ْ» (واقعه، 85) از شما به او (میت) نزدیک تریم، « هُوَ اْلأَوَّلُ وَ اْلآخِرُ وَ الظّاهِرُ وَ الْباطِن » (حدید، 3) و اصلا الهام بخش توحید به معنایی که ذکر شد، همین آیات قرآن بوده است. در پایان توجه شما را به نظر دکتر دینانی جلب می کنیم: ایشان در باره ی وحدت وجود می گویند: روح عرفان معرفت حقیقی است و معرفت حقیقی درک وحدت وجود است. این امر خلاصه ی تعلیمات انبیاست. توحید واقعی بدون وحدت وجود و بدون وحدت حقه حقیقی امکان پذیر نیست [iv] . http://64.233.183.104/search?q=cache:8iP7jrS0gMkJ:www.maarefislam.com/doreholomvamaarefislam/bookscontent/velayatfaqih/velayatfaqih3/velayat3.3.htm++%22%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA+%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%22&hl=fa&start=28&ie=UTF-8&inlang=ar  .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه