باسلام . مادری دارم به شدت حساس و وسواس . اوامر زیادی می کند که واقعا سخت و جان فرساست ، آیا اطاعت تمام اوامر او واجب است ؟ آیا أوامر او را می توانم بر همسر و فرزندان اجرا کنم ؟یاعلی

با سلام درپاسخ به توضیحات ذیل توجه کنید 1- اطاعت از پدر ومادر و احترام به آنها تا جایی لازم است که مغایر احکام واجب یا حرام الهی نباشد. لذا اگر پدر و مادر انجام عمل حرام مانند خوردن شراب و یا ترک فعل واجبی مانند نماز و روزه را از فرزند خواهان باشند نباید از آنها پیروی نماید. 2- اما در سایر موارد اعم از کارهای مباح و یا مستحب و مکروه بلکه واجبات کفایی (یعنی واجباتی که بر همه انجام آن واجب است مگر اینکه عده ای به این کار اقدام کنند که در این صورت از گردن بقیه ساقط می گردد) قدر مسلم از وجوب اطاعت امر و نهی والدین، مواردی است که مخالفت با آنها موجب اذیت و ناراحتی آنها گردد و خاطر آنها آزرده و قلبشان شکسته شود، در این صورت مخالفت با ایشان حرام و گناه کبیره است. چون مصداق عاق والدین است. 3- بنابراین تنها در صورتی که بی توجهی به حرف آنها باعث آزار و اذیت آن ها شود، این عمل شرعا درست نیست، ولی اگر باعث اذیت نمی شود، حرام شرعی نیست اگر چه از نظر اخلاقی احترام به گفته آنها خوب و موجب رضایت الهی است. مثلا هر گاه فرزند بخواهد به سفر غیرواجبی برود و والدین در اثر ترس از آسیب دیدن او یا در اثر طاقت دوری او را نداشتن، او را از این سفر نهی کنند به گونه ای که مخالفت با آنها، موجب ناراحتی و آزردگی آنها گردد، در این صورت این سفر حرام و معصیت است. 4- پس به طور خلاصه هر موردی که مخالفت پدر و مادر سبب اذیت و خشم آنها گردد حرام است؛ حتی اگر خواسته‌ی آنها بدون منطق باشد؛ مگر آن که اطاعت آنها فرزند را به سختی و حرج بیندازد و یا موجب ضرر فوق العاده دینی و دنیوی گردد؛ مثل این که فرزند را از ازدواج منع کنند در حالی که فرزند نیازمند ازدواج است و یا فرزند را امر به طلاق همسرش کنند و این مستلزم خسارت سنگین فرزند است، در این گونه موارد اطاعت آنها واجب نیست. ولی به طور کلی در غیر این موارد تا ممکن است باید اوامر ایشان را اطاعت کرد و از مخالفت با آنها پرهیز نمود خصوصا در مواردی که والدین به مصلحت اولاد، امر و نهی می کنند. والبته اسلام برای پدر و مادر احترام ویژه ای قائل است. قرآن گاهی تشکر از والدین را در کنار تشکر از خدا می داند.حضرت زهرا (ع) در مورد فلسفه احسان به والدین مى فرماید: «خدا نیکى به پدر و مادر را لازم کرد براى این که شما را از غضب خود مصون بدارد». (بحارالانوار، ج 6، ص 107)هر چند پدر و مادر رفتار صحیحی با فرزند نداشته باشند، فرزند موظف به گرامیداشت والدین و کسب رضایت آنان است و نمی تواند مقابله به مثل نماید. فردی نزد پیامبر (ص) آمد و گفت : پدر و مادری دارم که با آن‌ها رابطه خوبی دارم، ولی آن‌ها مرا با حرف و طرز برخوردشان می آزارند. پاسخ آنان را نمی دهم، ولی می خواهم آنان را ترک کنم و مدتی نزدشان نروم. حضرت فرمود : در این صورت خداوند تو را فراموش خواهد کرد. مرد عرض کرد: پس چه کنم؟ حضرت فرمود: به کسی که تو را محروم ساخت، ببخشای و با کسی که با تو قطع رابطه کرد، پیوند برقرار کن و از کسی که به تو ستم کرد، درگذر. اگر چنین کنی، خداوند سبحان پشتیبان تو خواهد بود. (همان، ج71، ص 100)اگر پدر و مادر در حق فرزند کوتاهی کنند و ظلمی انجام دهند، سبب نمی شود که فرزند هم درباره آنان به وظیفه اش عمل نکند. امام باقر(ع) می‌فرماید: «سه چیز است که خداوند دربارة آن‌ها برای مخالفت رخصت نفرموده است: رد امانت به نیکوکار و بد کردار،‌ وفا به پیمان نسبت به نیکوکار و بدکردار، خوش رفتاری با پدر و مادر، نیکوکار باشند یا بد کردار».(اصول کافی، ج 3، ص 236)از این روایت و روایات دیگر استفاده می‌شود که والدین چه مؤمن باشند و چه کافر، چه نیکوکار و چه معصیت‌کار باید مورد احترام قرار گیرند. امام‌رضا(ع) می‌فرماید: «نیکی به والدین واجب است گرچه مشرک باشند، ولی در معصیت خدا نباید آنان را اطاعت کرد». (عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 124)بنابراین، نیکی و احسان به پدر و مادر و فراهم کردن خشنودی آنان حتی اگر کافر باشند لازم است و سعادت دنیا و آخرت را به همراه می آورد ، چنان که امام صادق(ع) به جوان نومسلمان، در حق مادر مسیحی اش توصیه فرمود. ( همان، ص 128، ح 11)قرآن مجید تنها در یک مورد مخالفت با پدر و مادر را جایز دانسته و آن صورتی است که پدر و مادر فرزند را به شرک فرا خوانند، ولی در سایر موارد به رفتار پسندیده توصیه نموده است. (لقمان: 15)مهر و مودت به والدین به دوران حیات آن‌ها اختصاصى ندارد بلکه باید پس از فوت آن‌ها نیز ادامه داشته باشد. امام باقر(ع) مى فرماید: «بنده اى د رحال حیات پدر و مادرش به آن‌ها نیکوکار است، ولى پس از مرگ آن‌ها را فراموش مى کند و بدهى ایشان را نمى پردازد و براى آن‌ها طلب رحمت نمى کند. خداوند او را جزء عاق والدین ثبت مى نماید اما بندة دیگرى در حال حیات عاق والدین است ولى پس از مرگ با دعا و استغفار آن‌ها را یاد مى کند، خداوند او را نیکى کننده به والدین ثبت خواهد فرمود». (اصول کافی، ج 3، ‌ص 238)بى توجهى به این امر مهم و بى احترامى به پدر و مادر و نافرمانى از آنان، که از آن به عاق والدین تعبیر می‌‌شود از گناهان کبیره محسوب مى شود، تا جایى که پیامبر اکرم (ص) آن را در ردیف شرک به خدا از بزرگ ترین گناهان قرار داده است.( همان، ج2، ص278)قرآن مجید در مورد نافرمانی از والدین مى فرماید: «پروردگارت فرمان داده که تنها او را بپرستید و نسبت به پدر و مادر نیکى کنید. هرگاه یکى از این دو یا هر دو نزد تو به سن پیرى برسند، بر آن‌ها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو و بال‌هاى تواضع خود را در برابرشان از محبت و لطف فرود آر» (اسراء، : 23 و 24)امام صادق(ع) مى فرماید: «اگر چیزى کم تر از اُف بود، خداوند از آن منع مى فرمود و این کلمه از پست ترین عقوق و نافرمانى است، حتى نگاه تند به پدر و مادر کردن از اقسام عاق شدن است». (مرآت العقول، ج 10، ص 375)در روایت دیگر یکى از مصادیق عاق والدین، اندوهگین کردن آن‌ها ذکر شده است؛ امام صادق(ع) مى فرماید: «کسى که پدر و مادرش را محزون کند، نافرمانى آن‌ها را کرده است». (بحارالانوار، ج 75، ص 204)از این رو باید در هر شرایطى احترام آنها را نگه داشت هر چند در بعضى اوقات دربرخورد با فرزندان خود دچار اشتباه شوند. البته توجه به این نکته لازم است که خداوند همه انسانها را در مقابل اعمال و رفتارى که انجام مى دهند مورد سؤال قرار مى دهد و والدین نیز باید پاسخگوى اعمال و رفتار خود باشند بنابراین در همه حال ما وظیفه داریم به والدین خود احترام بگذاریم حتى اگر آنها به ما بى احترامى کنند.فقط اگر آنها بخواهند ما را به کار حرامى وادار کنند یا از انجام تکلیف واجبى باز بدارند، اطاعت از آنها لازم و صحیح نیست چه اینکه اطاعت خداوند بر هر کس دیگر حتى والدین نیز مقدم است.در زیر به بعضی از وظایف و مسؤولیت های فرزندان در قبال والدین اشاره می شود(برگرفته از سوره ی اسراء آیه 23 و 24):1. اطاعت و فرمانبرداری از پدر و مادر.2. نیکی و احسان و خدمت به پدر و مادر.3. اف و سخن رنجش آور به پدر و مادر نگفتن .4. بر سر والدین داد و فریاد نکردن (بلکه با آنها با سخن نیکو صحبت نماید).5. بال تواضع و فروتنی را برای والدین , فرود آوردن .6. حتی المقدور نیازهای والدین را برآوردن .7. احترام والدین را نگه داشتن که در زیر به مواردی از آن اشاره می شود:الف) جلو والدین , پاهایش را دراز نکند.ب ) در مناسبت های مختلف مثل روز مادر یا روز پدر, هدیه به آنها بدهد. ج . از شوخی های نابجا و زدن حرف های زشت پیش آنها پرهیز و اجتناب کند. د. در حق آنها و برای سلامتی آنها دعا کند.ه ) در کارهای خانه به آنها کمک کند.آنچه در این زمینه اصل است، احسان به پدر و مادر و دورى از اذیت و آزار به آنان است. البته این به معناى تسلیم شدن در برابر سلیقه هاى آنان نیست؛ ولى بایستى با تیزهوشى و درایت، شخصیت و مقام آنها را حفظ نمود واحترامشان را نگه داشت.روایتی از امام رضا (ع) در وسائل الشیعه ج ۱۵ نقل شده است که در آن امام رضا(ع) دلایل تحریم و جزو کبائر بودن عاق والدین را بیان می‌کند؛ در آن روایت آمده است که امام می‌فرماید خداوند بدان دلیل عاق والدین را حرام اعلام کرده است که باعث سلب توفیق اطاعت خداوند می‌شود. خروج از دایره بندگی خداوند؛ نتیجه عاق والدین قرار گرفتن است از آقا علی دامغانی، از عارفان واصل نقل شده است که نخستین نتیجه عاق والدین این است که انسان از دایره عبودیت خارج می‌شود. به تعبیر ساده، عاق والدین منجر به این می‌شود که انسان لایق بنده بودن خداوند را از دست بدهد و دیگر خداوند او را نمی‌پذیرد؛ بنابراین اگر کسی مورد عاق والدین قرار گرفت در أسفل السافلین درجات قرار می‌گیرد.برخی از اذکار و اعمال هستند که انسان سالک را در سلوک خیلی کمک می‌کند و از آیت‌الله مرعشی نجفی نقل شده است: جوانی به سراغ فیض کاشانی رفت و اصرار بسیاری بر دریافت دستورالعمل سلوک‌ عرفانی داشت؛ سیمای و اصرار جوان بر سلوک بر جناب فیض کاشانی خوش‌آیند آمد، بنابراین دستورالعملی برای چلّه نشینی به او داد و بعد از مدتی جوان به درگاه فیض کاشانی مراجعت کرد و اوضاع احوال خود را برای فیض بیان کرد؛ این در حالی بود که هیچ تغییری در او ایجاد نشده بود؛ لذا فیض دستور چلّه نشینی دوم را داد ولی بعد چهل روز و با مراجعت دوباره، بازهم هیج تغییری در احوال‌های جوان دیده نشد، بنابراین فیض فهمید که مشکلی در کار است؛ از جوان پرسید آیا تمام دستورالعمل را عمل می‌کنی؟! که جواب مثبت شنید ولی در عین حال جوان به او گفته بود که گاهی اوقات حال خوشی از برای عمل کردن به آن دستور العمل را ندارم؛ که فیض به او گفته بود «آیا به دستور العمل‌های من شک داری؟!!» که جواب منفی شنید، فیض پس از تأملی از جوان پرسیده بود که رفتارت با پدر و مادر چگونه است؟ که از جوان پاسخ شنیده بود که گاهی اوقات رفتار‌های پدر و مادرم بر من سخت می‌آید، لذا نگاه‌ خشم‌آلودی می‌کنم، در این حال فیض تغییر حالت می‌دهد و می‌گوید این دستورالعملی را که به تو دادم اگر انجام می‌دانی سرعت سلوکت بسیار زیاد بود، ولی نگاه خشم‌آلود تو به پدر و مادرت، توفیق طاعت را از تو گرفته است، چرا که یکی از حقوق پدر و مادر بر گردن فرزند «خشوع و خضوع به ایشان در هنگامی که ایشان به تو ظلمی روا می‌دارند» است.بر اساس آیات و روایات همه انسان ها و به خصوص انسان های مومن در همه عمر در معرض امتحانات الهی هستند و پیوسته محک زده می شوند تا معلوم شود آیا ادعای ایمان از طرف آنها درست است و یا واقعیتی ندارد. از اینکه هر برخورد شما با آنها یک امتحان الهی است، غافل نشوید. با مراقبت تمام هر امتحان را پشت سر بگذارید و بدانید قبولی در هر امتحان یک درجه، شما را بالاتر می‌برد و آزمایش مهم‌تری را به دنبال دارد.برای کسب اطلاعات بیشتر، شما می‌توانید به تفسیر نمونه ذیل آیاتی که به آنها اشاره شد مراجعه بفرمایید. همچنین کتاب گناهان کبیره، اثر ارزشمند شهید دستغیب را مطالعه کنید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه