با در نظر گرفتن اين نكته كه دين مبين اسلام بر تفكر تاكيد فراوان دارد، لطفاً چگونه فكر كردن و روش هاي آن را بيان بفرماييد.

سئوالي که مطرح کرده ايد داراي دامنه اي گسترده است. سخن در اين زمينه به قدري زياد است که حقيقتاً مشکل مي توان منظور شما را از سئوال تشخيص داد به همين جهت با توجه به قيد اسلامي که در سئوال مطرح شده و بر اساس برداشتي که از سوال شما مي شود نکاتي ارائه مي گردد. 1. وجه تمايز و برتري انسان از ساير موجودات قوه تفکرو تعقل اوست و جالب اين که تفکر عارضي است که اراده انسان نه تنها نقشي در عروض آن ندارد بلکه هيچ انسان هوشياري نمي تواند لحظه اي بدون فکر باشد. بنابراين مساله اي که ما انسان ها با آن مواجه هستيم نحوه فکر کردن به معناي ايجاد آن نيست بلکه شيوه بهترين بهره وري از آن است. 2. توجه به سه موضوع جهت بهره مندي بهتر و بيشتر از فکر لازم است. الف) شيوه هاي تقويت فکر؛ ب) آسيب شناسي فکر؛ ج) تمرکز فکر و چنان چه دغدغه بکارگيري فکر در زمينه هاي ديني وجود داشته باشد؛ د) بايد موضوعاتي که دين به تفکر در آنها سفارش کرده است را هم اضافه کرد. در اين پاسخ جهت رعايت اختصار تنها به برخي از راه هاي تقويت فکر پرداخته مي شود. 3. حال که وجه تمايز و برتري ما از ساير موجودات فکر است (و مشکلي در اصل وجود آن نداريم) چگونه مي توانيم آن را تقويت کنيم؟ به اختصار سر فصل هايي ارائه مي گردد که انشاء الله با مطالعات بيشتر آنها را تکميل مي کنيد. شيوه هاي تقويت فکر 1. تقوا: تقوا به معني پارسايي، پرهيزکاري و يک نوع احتراز و پرهيز کردن و خداوند متعال در اين زمينه فرموده است «اي ايمان آورده ها، اگر تقوي پيشه کنيد (خدا) براي شما (نيروي) فرقان قرار مي دهد» مرحوم علامه طباطبايي در تفسير اين آيه مي فرمايد: «فرقان در رأي و نظر، جدا کردن فکر صحيح است از فکر باطل، همه اينها نتيجه و ميوه اي است که از درخت تقوي به دست مي آيد». 2. آموزش ذهن ـ بدن: الف) تفکر از فعاليت هاي ذهن و ذهن يکي از حوزه هاي روح آدمي است. ب) روح و جسم در تأثير متقابل با هم هستند و تأثيرگذاري بر يکي سبب تغيير و تحول در ديگري مي شود. 3. آرامش ذهن و بدن: ماهيت نيروي انديشه به گونه اي است که در شرايط خاصي، پرورش و توسعه مي يابد و از جمله آن شرايط، برخورداري از يک حداقلي از آرامش وجودي است، آرامشي که بر ذهن و بدن توأماً حاکم باشد، زيرا به لحاظ ارتباط متقابل و مؤثر ميان روح و بدن آرامش هر يک بر ديگري نيز اثرگذار است از اين روي با فراغت يافتن آدمي از دغدغه هاي روحي و نيز تنيدگي بدني مجالي براي فعال سازي فکر و عمق بخشيدن به آن فراهم مي شود. 4. مديريت زمان: همان گونه که فکر قوي بيشترين استفاده را از زمان مي کند، استفاده صحيح از زمان هم (که لازمه آن مديريت زمان است) باعث تقويت فکر مي شود به دلايل مختلف که مجال توضيح نيست. لذا تنها به يک مورد اشاره مي شود: برنامه ريزي موجب دستيابي به اهداف و اين سبب رضايت خاطر، تعالي احساس نسبت به خويش و به عبارت ديگر اعتماد به نفس مي شود که نتيجه آن ظرفيت فکري بيشتر و امکان بهره گيري از آن در مسائل پيچيده تر و نيز مسائل آينده است. 5. زندگي متعادل: از عوامل مؤثر در تقويت تفکر، رعايت اعتدال در زندگي و به ويژه در توجه به دو بعد وجودي انسان يعني جسم وجان است به گونه اي که خروج از مرز اعتدال و توجه افراطي به تن موجب تضعيف قواي روحي و از جمله تفکر مي شود و متقابلاً نيز رها کردن وظايف و مسئوليت هاي مربوط به تن و تفريط در رسيدگي به نيازهاي طبيعي آن موجب ناتواني در انجام فعاليت هاي قواي روحي و از جمله تفکر خواهد شد. از اين روي در کلام بزرگان دين، تأکيد در امساک در کلام و طعام و مقام به عمل آمده است که از جمله آنها به موارد زير اشاره مي گردد. رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «دل ها را با خوردن و نوشيدن زياد نميرانيد زيرا دل نيز همچون زراعت است که بر اثر آبياري زياد از بين مي رود» و حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «پرخوري و پرخوابي موجب تباهي نفس و مايه جلب زيان ها مي باشد». 6. انضباط روحي. 7. التزام عقل و دين. 8. بررسي نتايج علمي انديشه ورزي. 9. تواضع. 10. مراقبه متعالي. 11. تمهيد آزادي. 12. بررسي تطبيقي آراء و انديشه ها. 13. تعقيب روح هاي بزرگ. 14. پيوند دروندادها و بروندادها. ناگفته نماند که فکر و تفکر با یکدیگر متفاوت است فکر ممکن است غیر ارادی بوده و باعث مشغولیت ذهنی شده و مولد احساسات منفی شود اما تفکر یک فعالیت ذهنی هوشیارانه ، مبتنی بر دانش و تجارب گذشته ، هدفمند و در نهایت به نتیجه منطقی منتهی شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه