آیا نظام جمهوری اسلامی ایران را می توان نظامی کارآمد دانست ؟ به ویژه اینکه در حال حاضر برخی مسئولان به دنبال ثروت اندوزی و رفاه طلبی هستند .

برای پاسخ سؤال شما لازم است ابتدا تعریف صحیحی از کارآمدی و مؤلفه‌های آن داشته باشیم و سپس به ارزیابی کارآمدی انقلاب اسلامی می‌پردازیم.کارآمدی و مؤلفه‌های آن:در فرهنگ علوم سیاسی این اصطلاح به کفایت، قابلیت و لیاقت، سودمندی و اثربخشی معنا شده است.[1] به عنوان مثال در تعریفی آمده است «قابلیت و توانایی رسیدن به هدف‌های تعیین شده و مشخص»[2] هر حکومت به اقتضای اهداف یا وظایفی که قانون بر عهده او گذاشته یا خواسته‌های مردم، تکالیفی به عهده‌ دارد که انجام بهینه این وظایف نشان از کمال و توانائی آن حکومت دارد که از آن به عنوان کارآمدی حکومت یاد می‌شود لذا می‌توانیم کارآمدی را موفقیت در تحقق اهداف با توجه به امکانات بدانیم که سه شاخصه اهداف، امکانات و موانع را داراست. هر قدر یک نظام سیاسی با توجه به سه شاخصه مذکور در تحقق اهدافش موفق باشد به همان مقدار کارآمد است. از این نکته هم نباید غفلت کرد که ارزش اهداف هر نظام تابع جهان‌بینی آن نظام است در نظام‌های سیاسی غیر الهی که بر پایه‌های جهان‌بینی مادی بنا شده است مانند لیبرالیسم کارآمدی را با مقدار رفاه و امنیت مادی و آزادی فردی برابر می‌گیرند و هر نظام سیاسی که نتواند این سه هدف را تأمین کند، نظامی ناکارآمد خواهد بود. اما در نظام‌های سیاسی الهی که بر پایه جهان‌بینی الهی بنا شده است کارآمدی عبارتست از تأمین نیازها و مصالح معنوی علاوه بر تأمین نیازهای مادی لذا «کارآمدی هر نظام با توجه به جهان‌بینی و نظام ارزشی آن مشخص می‌گردد»[3]ارزیابی کارآمدی انقلاب اسلامیبا نگاهی گذرا به اهداف و ارزش‌های انقلاب اسلامی و مقایسه عملکرد کشور قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن هر ناظر منصفی به کارآمدی جمهوری اسلامی ایران اعتراف خواهد نمود اهداف جمهوری اسلامی ایران در قانون اساسی که مبین نهادهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه ایران براساس اصول و ضوابط اسلامی است و در حقیقت «تبلور آرمان‌ها، خواست ملت ایران و مبنای تمامی کارها و فعالیت‌های نظام است»[4] در ضمن اصل دوم وسوم مطالبی بیان شده است که محور آن عبارت است از اینکه «نظام جمهوری اسلامی بر پایة اصول و ارزش‌های اسلامی استوار است و دولت موظف است محیط مساعد را برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی و مبارزه با کلیة مظاهر فساد و تباهی ایجاد نماید و سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها را بالا ببرد، هرگونه استعمار و نفوذ اجانب را طرد نماید، آزادی‌های سیاسی و اجتماعی را در حدود قانون تأمین نماید و عدالت اجتماعی را برپا نماید و خودکفایی در علوم و فنون و صنعت و کشاورزی و امور نظامی و... را تأمین نماید.»[5] مقام معظم رهبری هدف انقلاب اسلامی را چنین تبیین نموده‌اند «اساس کار در جمهوری اسلامی ایران، تحقق آرمانهای اسلامی است»[6] بنابراین از جهت اهداف ، انقلاب اسلامی از آنجا که مبتنی بر اسلام است و اسلام در تمام ابعاد و شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی برنامه دارد و سعادت دنیا و آخرت انسان را تضمین می‌کند،‌ اشکالی در کارآمدی جمهوری اسلامی ایران نیست . اما از جهت عملکرد نظام جمهوری اسلامی، مقایسه عملکرد انقلاب اسلامی پس از پیروزی با قبل از انقلاب اسلامی و بررسی کارنامة انقلاب اسلامی کافی است برای اذعان به کارآمدی انقلاب اسلامی هرچند در برخی موارد و زمینه‌ها نقص‌هایی وجود داشته است اما به طور کلی روند حرکت انقلاب اسلامی، تکاملی و به سمت پیشرفت است نظام جمهوری اسلامی پس از استقرار و طی حیات 33 ساله خود علیرغم محدودیت‌ها، تحریم‌ها، فشارهای خارجی و داخلی، تحمیل جنگ هشت ساله توانسته است خدمات ارزشمندی را بر جای گذارد. خدمات و دستاوردهایی که نسبت به دوران قبل از انقلاب غیرقابل مقایسه است که متأسفانه این دستاوردها و تحوّلات مثبت که دارای ابعاد و گستره بسیار وسیعی است بواسطة تبلیغات خصمانه رسانه‌های بیگانه از یکسو و درگیری‌های جناحی و رقابت‌های ناسالم در صحنه سیاسی از سوی دیگر در حاشیه قرار گرفته است . در اینجا به چند نمونه از این دستاوردها به طور اختصار اشاره می‌کنیم :ـ برپایی نظام جمهوری اسلامی با تکیه بر مبانی و اصول اسلام و خارج کردن اسلام از انزوا و احیاء آن :از لحاظ بین‌المللی پیروزی انقلاب اسلامی در ایران امواج بیداری اسلامی را در سراسر جهان بوجود آورد و به عنوان الگوئی برای نهضت‌های آزادی‌بخش مطرح شد به گونه‌ای که غرب از نفوذ فرهنگ اسلام در میان سایر کشورها به شدت نگران است و امروزه به اعتراف صریح نظریه‌پردازان غربی درگیری اصلی بین فرهنگ دینی انقلاب و نظام اسلامی با فرهنگ غربی است. هانتیگتون نظریه‌پرداز آمریکائی می‌گوید‌: «تقابل اصلی آینده جوامع بشری برخورد فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی است»[7] . در واقع این انقلاب با ساختار فرهنگی دینی خود فرهنگ استعماری غرب را زیر سؤال برده است و به همین جهت نظام استکباری غرب به نابودی فرهنگ انقلاب و نظام مبتنی بر آن همت گماشته است و نظام جمهوری اسلامی را با انواع فشارهای سیاسی، اقتصادی، تبلیغاتی و ... مورد هجوم قرار داده است.در کنار این دستاورد مهم می توان از مظاهر رشد و پیشرفت کشور نیز نام برد که برخی از آنها از این قرار است :رشد علمی کشور که معمولا در جهان آن را بر اساس افزایش یا کاهش مقالا علمی منتشره هر کشوری در مجلات بین المللی ISI می سنجند که بر این اساس قبل از انقلاب ایران فاقد مقالات علمی منشره در مجلات ISI بود . پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اتمام جنگ تحمیلی رشد علمی ایران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسید . طبق یافته های مراکز علم سنجی بین المللی رشد علمی ایران با معیار جهانی تعداد مقالات منتشره ی در مجلات معتبر در فاصله ی بین سال های 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقا یافته است و طی مدت 12 سال به 18برابر رسیده است . یعنی نرخ رشد تولید علم در ایران 11 برابر از میانگین جهانی بالاتر است و ایران سریعترین رشد علمی را در بین کشورهای جهان دارد .در نانوفناوری ، زیست فناوری ، فناوری اطلاعات ، فناوری هوا – فضا و فناوری هسته ای که از علوم استراتژیک به شمار می روند جایگاه نسبتا شایسته ای یافته ایم . امروز در فناوری هسته ای که از مهمترین بخش های صنعت دنیای امروز است - و ایران دیروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان – آن هم با متوسط سنی 27 سال – همه مراحل چرخه سوخت هسته ای را داراییم . در عرصه فناوری هوا – فضا که در دوران پهلوی از هیچ توانمندی برخوردار نبودیم پس از انقلاب اسلامی ، علاوه بر ساخت و طراحی ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحی و ساخت کاوشگر ملی ، پرتابگر ماهواره و کپسول زیستی برای اعزام موجود زنده به فضا شده اند . شایان ذکر است ایران دوازدهمین کشور دنیاست که دارای فناوری ساخت ماهواره است . [8]از طرفی دیگر - جمهوری اسلامی ایران علیرغم وارد کننده بودن در زمینه کشاورزی در ابتدای انقلاب ، هم اکنون به 49 کشور دنیا محصول صادر می کند .- 90 % نیاز به محصولات کشاورزی ودامی در داخل کشور تولید می گردد .- خود کفایی نسبی در تولید گندم علیرغم شرایط آب و هوایی کشور محقق شده است .- پیشرفت در سد سازی به حدی که از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد کوچک و بزرگ در حال حاضر رسیدیم .- در تولید سیمان از 6 میلیون تن تولید به 80 میلیون تن در سال 90 و ساخت کارخانه سیمان برای 10 کشور جهان- پتروشیمی با رشد بسیار بالا از 4 میلیون تن به 45 میلیون تن رسیده است .- در تولید بنزین به خودکفایی نسبی رسیده و تمام تهدیدات این بخش را خنثی نموده است .- در تولید برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعیت فعلی رسیدیم و صادر کننده برق هستیم .- در تولید گاز قبل از انقلاب هیچ روستایی دارای گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبیعی بهره مند بودند . بعد از انقلاب 869 شهر و بیش از 10000 روستا گاز کشی شده اند .- در تعداد دانشجو از 175000 نفر به 4100000 نفر در سال 90 با 63000 عضو هیئت علمی رسیده است .- پیشرفت های علمی و صنعتی : ساخت و پرتاب موفق ماهواره های امید و سفیر ، دانش سلول های بنیادی ، روش های درمان نازایی ، روش کنترل ایدز ، پیشرفت شگرف در ارتباطات با سیم وبی سیم (موبایل) ، معالجه مصدومان شیمیایی ونخاعی ، همانند سازی ، ساخت داروهای بسیار پیچیده ، جراحی های مدرن ، روباتیک ، المپیاد های علمی ، تولید سوخت هسته ای ، لیزر ، نانو ، سلاح های پیشرفته ، تولید ناو های جنگی ، موشک های بالستیک وکروز ، سات الیاف کربن تی 300 و کسب رتبه یازدهمین کشور دنیا ، بهبود وضعیت بهداشتی ، پیشرفت عمده در صنایع خورو سازی و ...[9]اینها تنها نمونه‌ای از عملکرد و دستاوردهای انقلاب اسلامی در طول حیات 33 ساله خود هست و تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل. در واقع انقلاب اسلامی کشوری را که در تمام زمینه‌ها و در کلیة سطوح وابسته به غرب و قدرتهای بزرگ بود را به کشوری مستقل، آزاد و مطرح در جهان تبدیل نمود ، البته در کنار این دستاوردها مشکلات و کاستی‌هایی هم وجود دارد . از جمله مشکلات اقتصادی، بیکاری، معضلات اجتماعی، باند بازی‌ها، و جناح بندی‌های سیاسی، تجمل‌گرایی برخی مسئولان، عدم رسیدگی و توجه کافی به محرومان و مستضعفان... که این امور به عنوان موانع کارآمدی نظام جمهوری اسلامی مطرح هستند. که البته نسبت به دستاوردهای انقلاب ناچیز هستند اما باید بواسطه مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح برطرف شوند اما اینکه شما در سؤال،گرایش مسئولین را به دنیا و رفاه‌طلبی نشانه ناکارآمدی نظام دانسته‌اید در پاسخ باید عرض کنیم اصل اینکه گرایش برخی مسئولین به دنیا‌طلبی سبب کاهش کارآمدی و مقبولیت نظام می‌شود پذیرفته شده است . مقام معظم رهبری فرمودند: «اگر مردم احساس کنند که بخشی از مسؤلان نظام به مسابقه رفاه‌طلبی و جمع‌آوری ثروت مشغولند ایمان و اطمینان آنان به نظام که پشتوانة اصلی حکومت محسوب می‌شود ضربه می‌بیند»[10] اما این طور نیست که اکثر مسئولین نظام دچار این مشکل باشند بلکه اکثر مسئولین کشور و روحانیون افرادی مؤمن، شایسته و متعهّد هستند و تنها تعدادی از مسئولین دچار انحراف هستند لذا مقام معظم رهبری با انتقاد از برخی بزرگنمایی‌ها در مورد فسادها و لغزش‌های موجود خاطرنشان کردند «تذکراتی که دربارة پرهیز از ثروت‌اندوزی و مراقبت مسؤلان از خود و اطرافیانشان داده می‌شود به این معنا نیست که جمع کثیری از مسؤولان دچار این مشکلات هستند بلکه هدف از این تذکرات هوشیاری و مراقبت بیشتر مسؤولان است».[11] «بنده خیلی‌ها را در مسؤولیت‌های مهم و حساس می‌شناسم که با صلاح کامل و بی‌نظری و بی‌توقعی دارند برای خدا کار می‌ کنند و چیزی نمی‌خواهند من گمان نمی‌کنم در کمتر جایی از دنیا این طور انسانهای صالح و مؤمنی را که ما بحمدالله و المنه در این جا داریم بشود پیدا کرد»[12] البته توجه به این نکته لازم است که از ناکارآمدی بعضی از اجزاء نظام نمی‌توان ناکارآمد بودن مجموعة نظام را نتیجه گرفت بلکه کارآمدی نظام وابسته به کارآمدی مجموعه اجزاء نظام است بنابراین نمی‌توانیم بگوییم چون برخی مسئولان نظام دچار انحراف شده‌اند پس کل نظام ناکارآمد است و تمامی تلاش‌ها و نتایج مثبت را نادیده بگیریم.معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:1 . محمدجواد لاریجانی، حکومت، مباحثی در مشروعیت و کارآمدی.2 . محمدعلی صنیعی منفرد، تثبیت و کارآمدی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه الزهراء، 1380.3 . سید ضیاء مرتضوی، کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران، حکومت اسلامی، شماره 14.4. دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی ، نشر معارف5. رویش ، درآمدی بر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ، دکتر علی اکبر کلانتری ، نشر معارفپاورقی ها:[1] . فرهنگ حییم، سلیمان حییم، فرهنگ معاصر، تهران، 1372، ص 178.[2] . علی آقا بخشی، فرهنگ علوم سیاسی، انتشارات چاپار، تهران، 1379، ص 446.[3] . سید ضیاء مرتضوی، کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران، حکومت اسلامی، شماره 14، ص 10.[4] . مقام معظم رهبری، مجلة پژوهش مجلس، ش 24، ص 7.[5] . قانون اساسی، اصل دوم و سوم.[6] . مقام معظم رهبری، مجله پژوهش مجلس، ش 19، ص 7.[7] . نفوذ و استحاله، معاونت سیاسی نمایندگی ولی‌فقیه در قرارگاه ثارالله، تهران، 1378، ص 27.[8] دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی و همکاران ، نشر معارف ، ص 254[9] دو ماهنامه حصون - پ‍‍ژوهشکده تحقیقات اسلامی – سال 1390 – صفحه 103 ، نقل از عباس تیموری – کارشناس ارشد مطالعات علوم استراتژیک ، چالش ها و تهدیدات سی ساله جمهوری اسلامی ایران ، پایگاه اطلاع رسانی سپاه امام رضا ع و نیز ماهنامه رسم شهادت ، ویژه دفاع مقدس ، ص 4[10] . کیهان، 21/8/81.[11] . رسالت، 21/8/81.[12] . کیهان، 21/8/81. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه