اگر کسی کاری را برای رضا خداوند انجام دهد ولی هنگامی که شخصی از آن مطلع می شود، ناخواسته کمی در دلش احساس خجالت می کند، آیا این به این معناست که عملش خالص نبوده و باطل است ؟ اگر باطل باشد که خیلی ها اینگونه هستند ، ما چگونه می توانیم این حالت خجالت را از بین ببریم ؟

در نظام اخلاقی اسلام، نیت نقشی محوری داشته و بنیان ارزش اخلاقی و منشأ خوبی‏ها و بدی‏ها به شمار می‏رود.از نگاه اسلام تنها خوب بودن کار (حسن فعلی) برای ایجاد ارزش اخلاقی کافی نیست، بلکه افزون بر آن انگیزه فاعل در آن کار نیز باید نیک و الهی باشد (حسن فاعلی).تنها در این صورت است که فعل اخلاقی، برای فاعل آن، سعادت بخش است.در اخلاق اسلامی، کاری ارزشمند است که به انگیزه تحصیل رضا و خشنودی خداوند صورتپذیرد و این خود دارای مراتبی است: کسی که کاری را برای رضای خداوند انجام می‏دهد،ممکن است  به پاداش اخروی آن، یا به رهایی از عذاب دوزخ نظر داشته باشد.مرتبه بالاتر آن است که به هیچ یک از این دو امر اعتنا نکرده، مطلوب بالذات او همان خشنودیخداوند باشد.در هر حال، در اسلام حد نصاب ارزش اخلاقی کار، آن است که برای تحصیل خشنودی خداوند انجام شود، هر چند هدف فرد از تحصیل رضای خداوند، برخورداری از نعمت‏هایجاودان یا رهایی از عذاب دوزخ باشد.تأثیری که نیت بر کار، و کار بر تکامل روح دارد، یک تأثیر طبیعی و تکوینی است،نه جعلی و قراردادی.نیت، یک رابطه عینی و واقعی با عمل دارد و به آن حیات می‏بخشد.عمل بدون نیت یک کالبد مرده است که با دل و روح فاعل پیوند نمی‏خورد ونتیجه‏ای نمی‏بخشد.از این رو است که پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله می‏فرماید:انما الاعمال بالنیات و لکل امرء ما نوی (به راستی [ارزش‏] کارها به نیت‏ها استو برای انسان است آنچه نیت کرده است)[i]   به هر حال هر انسانی با درون‏کاوی و با دقت در نیات خود در می­یابد که عملش چگونه بوده­ است آیا واقعا برای رضای خدا بوده یا برای خوشایند مردم. و هیچ کس به اندازه خود انسان به درونیات او واقف نیست(بل الانسان علی نفسه بصیرة[ii]، بلکه انسان خودش از وضع خودش آگاه است). زیرا اولین شرط قبولی اعمال، اخلاص و پیراستن عمل از هرگونه شوائب نفسانی از قبیل ریا، حب جاه، خودپرستی ، دنیاگروی و... است. و خجالت بعد از آگاهی دیگران در بعضی مراحل (خصوصا اوائل راه)طبیعی و نشانگر هیچ چیز خاصی نیست و شما هم این گونه وسائس را به خود راه نداده و این را بدانید کسی که می‏خواهد اعمالش با نیت الهی باشد باید در این مسیر تمرین کند. به این صورت که هر کاری انجام می‏دهد نیت خود را رضای الهی قرار دهد. به این ترتیب کارهایی که مخالف رضای خداست از برنامه او خارج می‏شود و رفته رفته در اعمالی که مورد رضایت خداست، نیت او صادقانه‏تر می‏گردد و از انگیزه‏های دیگر خالص می‏شود. نیت خالص یکدفعه حاصل نمی‏شود بلکه با تمرین و به تدریج حاصل می‏شود. لذا به بهانه این که نیت ما خالص نیست نمی‏توان از کار خیر صرف نظر کرد بلکه باید کار خیر را انجام داد و به تدریج در تقویت نیت خالص کوشید.[i] وسائل الشیعه ج 1 ص 48               [ii] سوره قیامت آیه 14 .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه