دنیا که عارف باید از آن دوری کند و سر منشاء تمام گناهان است کدام دنیاست؟ دنیای ممدوح و دنیای مذموم را برای بنده توضیح بفرمایید؟چون من تصمیم جدی برای سیر و سلوک الی الله را دارم و اگر خدا بخواهد می خواهم همانند آیت الله بهجت یک عارف کامل شوم حالا من نمی دانم چگونه باید از دنیا استفاده کنم آیا باید وسایل زندگی من از بدترین نوع باشند و مثلا یک ماشین کهنه و مدل پایین داشته باشم و یک خانه محقر در محله سطح پایین شهر داشته باشم تا از دنیا دوری کرده باشم و زاهد شوم و آیا نیت استفاده از دنیا می تواند موثر باشد و من با نیت رضای خدا از زندگی دنیایی خوبی بهره مند شوم و برای عرفان و سیر و سلوک هم مشکل نداشته باشد؟لطفا به صورت دقیق برای بنده توضیح بفرمایید که تا چه حد از دنیا استفاده کنم که بتوانم همچون بزرگان همانند آیت الله بهجت در عرفان پیشرفت کنم؟بسیار از راهنمایی شما عزیزان متشکرم.

«دنیای مذموم و ممدوح»بر اساس آنچه که از آیات و روایات بدست می آید، دو نوع دنیا داریم؛ دنیای ممدوح و دنیای مذموم. بنابراین دنیا به طور کلی نادیده گرفته نشده است، چرا که دنیا مزرعه آخرت و راه رسیدن به بهشت و جوار الهى است، این چنین دنیایی در اسلام مدح شده است. حضرت على(ع) در وصف این دنیا می فرماید:«دنیا چه سراى نیکویى است براى کسى که آن را خانه همیشگى خویش نداند و چه جایگاه خوبى است براى کسى که آن را وطن خود قرار ندهد» (میزان الحکمه، ج 4).از سویی دیگر اگر محبت به دنیا ( از جمله محبت به خویشتن ، مال ، فرزند و خانواده و ... ) فریب خوردن از زر، زور و تزویر را به دنبال داشته باشد و زمینه غفلت از آخرت و خداوند را فراهم نماید، چنین دنیایی در اسلام مذمت شده است و آنچه که در سخنان معصومین -علیهم السلام- در مذمت محبت به دنیا ذکر گردیده مربوط به این قسم از محبت دنیا می باشد.همان گونه که پیامبر خدا -صل الله علیه و آله- در باره محبت به چنین دنیایی فرموده اند:« حُبُّ الدُّنْیَا رَأْسُ کُلِّ خَطِیئَةٍ وَ مِفْتَاحُ کُلِّ سَیِّئَةٍ وَ سَبَبُ إِحْبَاطِ کُلِّ حَسَنَة؛ حب دنیا رأس هر خطا و اشتباهى، و کلید هر زشتی و گناهی و سبب نابودی هر کار خیری مى باشد»(إرشاد القلوب إلى الصواب ج 1ص 21). در تبیین معناى دنیا باید گفت در واقع دنیاى مذموم، خود انسان است و انسان - بد - خود دنیا است. آسمان، زمین، درخت، کوه، صحرا و دریا هیچ کدام دنیا نیست. این ها از - آیات الهى - اند و خداى سبحان از همه آن ها با تجلیل یاد کرده است (فصلت/11). «چگونه خواستن»نباید بین تلاش و کوشش در دنیا و آخرت طلبی جدایی انداخت. ما انسانها نیازهایی داریم که برای رفع آنها لازم است، از دنیا بهره مند باشیم و در این زمینه روایات به خوبی نحوه ی زیست و تلاش در دنیا را بیان کرده اند. امام علی -علیه السلام- می فرماید:« با پیکر خود در دنیا باش و با دل وعَمَلت در آخرت» (میزان الحکمه،ج 1،ص63). در این روایت آن چه که باید گفته بشود به زیبا ترین و عمیق ترین بیان ذکر شده است، و آن این که با جسم خود در دنیا باش و تلاش کن، منتهی دل را به خدا بسپار و بس؛ چرا که یک دل بیشتر نداریم و آن را باید به پروردگار سپرد.از طرف دیگر همه چیز از آن خداوند است، و به امر و قوانین الهی کار می کنند. روایاتی که بیان می دارد، کسانی که خدا را مقصد خود قرار دهند، دنیا خود را خاضعانه به پیش آنها می آورد به همین خاطر است امام علی -علیه السلام- می فرماید: « به فکر آخرت باش، دنیا با خواری پیش تو خواهد آمد» (میزان الحکمه ج 1،ص57).مردم به سمت دنیای خود به صورت خود کار در حرکت هستند، اما همه ی افراد به سمت آخرت گام بر نمی دارند. این روایات به افرادی که به دنیا فقط فکر می کنند و آخرت را فراموش کرده اند، قوانین عالم را گوش زد می کند و به کسانی که به دنبال آخرت هستند دل آرامی می دهد. پیامبر خدا -صلی الله علیه وآله- می فرماید:«هر کس که آخرتْ همّ وغم او باشد خداوند امور او را به سامان می آورد و بی نیازی را در بین دو چشم او قرار می دهد و دنیا علی رغم میلِ خود نزد او می رود. وهر کس که دنیا همّ وغمش باشد خداوند امورش را از هم می پاشد و فقر را در بین دو چشم او قرار می دهد و از دنیا جز آنچه خداوند برایش مقدّر داشته نصیبش نمی شود» (میزان الحکمه ج 1،ص64).با توجه به این دسته از روایات و قرار دادن آنها در کنار این آیه ی شریفه «وَ ابْتَغِ فیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا؛ و در آن چه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهره ات را از دنیا فراموش مکن» (قصص،77).می توان چنین نتیجه گرفت که قصد و جهت انسان در زندگی باید حرکت به سمت خدا باشد، و حتی تلاش و رسیدگی به امور دنیوی اعم از خوردن و خوابیدن و سایر نیازها حتی لذایذ مادی نیز باید دارای چنین قصدی باشد. در این صورت است که خداوند به چنین انسانی خیر دنیا و آخرت را خواهد داد. خداوند انسان را از دنیا جدا نمی داند و چگونگی طلب کردن دنیا را خودش به انسان آموزش می دهد، «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ؛ پروردگارا! به ما در دنیا (نیکى) عطا کن! و در آخرت نیز (نیکى) مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار» (بقره،201).در یک جمله اگر بخواهیم خلاصه بگوئیم نوع خواستن این گونه باید باشد که انسان هم باید برای دنیا و آخرت خود تلاش کند، و خیر هر دو را از خداوند بخواهد، این خدا دیدن در هر دو مهم است و در نگاه اسلام هیچ کدام فدای دیگری نمی شود، و حق هر کدام اداء می شود. البته در اموری که بین آخرت و دنیا تضاد باشد آخرت مقدم است.«لذّت شرعی»اگر امکانات مادی در مسیر عبودیت خداوند بکار گرفته شود نه تنها کام جویی و لذت بردن از آن بلا اشکال است بلکه در حدی که انسان بتواند قیام به وظایف عبودیت کند لازم و واجب است (وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ - از آنچه خدایت ارزانی داشته ، سرای آخرت را بجوی و بهره خویش را از دنیا فراموش مکن و همچنان که خدا به تو نیکی کرده نیکی کن و در زمین ازپی فساد مرو که خدا فسادکنندگان را دوست ندارد (القصص آیه : 77). آیه شریفه (قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده والطیبات من الرزق قل هی للذین آمنوا فی الحیوة الدنیا خالصة یوم القیامة - اى پیامبر بگو چه کسى زینتهاى الهى را که براى بندگانش آفریده و همچنین مواهب و روزیهاى پاکیزه را تحریم کرده است اگر این امور، بد بود، خدا نمى آفرید، و اکنون که براى استفاده بندگانش ‍ آفریده است چگونه ممکن است آنها را تحریم کند؟ مگر میان دستگاه آفرینش و دستورات دینى تضاد ممکن است وجود داشته باشد؟! سپس براى تاکید اضافه مى کند: به آنها بگو این نعمتها و موهبتها براى افراد با ایمان در این زندگى دنیا آفریده شده ، اگر چه دیگران نیز بدون داشتن شایستگى از آن استفاده مى کنند ولى در روز قیامت و زندگى عالیتر که صفوف کاملا از هم مشخص مى شوند، اینها همه در اختیار افراد با ایمان و درستکار قرار مى گیرد، و دیگران به کلى از آن محروم مى شوند! (قل هى للذین آمنوا فى الحیوة الدنیا خالصة یوم القیامة ) بنابراین چیزى که در دنیا و آخرت مال آنها است و مخصوصا در جهان دیگر اختصاص به آنها دارد چگونه ممکن است تحریم گردد؟ . بنابراین با توجه به آیات یاد شده لذت بردن از مظاهر دنیوی در صورتی که در مسیر حرکت بسوی خداوند باشد صحیح است و در صورتی که موجب فرو رفتن وغرق شدن در مادیات و فراموش کردن آخرت باشد مورد مذمت است.همانطور که گفته شد استفاده از دنیا و لذایذ شرعی آن نه تنها انسان را از رسیدن به کمال باز نمی دارد بلکه اگر در مسیر کسب رضای الهی باشد، عین عبادت است. هر چند انجام عبادات مستحب و ریاضتهای شرعی سرعت انسان را در رسیدن به کمال افزایش می دهند.«سیره معصومین (ع)» وقتی سیره معصومین -علیهم السلام- را مورد بررسی قرار می دهیم، می بینیم این بزرگواران بین عبادت ، زهد و پرهیزکاری با فعالیت های اجتماعی از جمله فعالیت های اقتصادی منافاتی قائل نبوده و برای کسب معیشت خود تلاش می کردند. به عنوان نمونه امام صادق -علیه السلام- در کنار عبادت ها و فعالیت های علمی و برگزاری کلاس های متعدد از کار و فعالیت اقتصادی کناره گیری ننموده و برای تامین معیشت خود فعالیت می نمودند. روزى فضل بن ابى قرّه به منزل امام جعفر صادق -علیه السلام- وارد مى شود. امام -علیه السلام- مشغول کار و فعالیت در باغچه خودشان بودند. فضل عرض مى کند: فدایت شوم! اجازه دهید من و یا غلامان شما این کار را انجام دهیم.امام علیه السلام فرمود: نه، من باید خودم انجام دهم چون دوست دارم، خداوند مرا در حال کار ببیند که روزى حلال را با زحمت به دست مى آورم (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 163).«پیروی از اهل بیت (ع)»همانطور که گفتید، هیچ انسانی نمی تواند به مقامات و جایگاه ائمه (ع) دست یابد اما این بدان معنا نیست که تلاش در این زمینه بی ثمر باشد. در حقیقت تنها راهی که می تواند انسان را به کمال و سعادت برساند پیروی از مسیر اهل بیت (ع) است. خداوند در سوره نساء آیه 59 می فرماید: أطیعوا الله و أطیعوا الرسول و اولی الأمر منکم – (شرط رستگاری) اطاعت خداوند و رسول و اهل بیت (ع) می باشد. اهل بیت (ع) شاخص و راهنمای مسیر رستگاری و فلاحند، انسان در طول مسیر باید به فکر رسیدن به هدف با کمکهای راهنما باشد نه به فکر راهنما شدن، چرا که راهنما شدن مستلزم تسلط بر مسیر است و انسان جا مانده از راه چگونه به مسیر پر پیچ و خم سعادت تسلط دارد؟قرار گرفتن در مسیر سعادت آرزوی هر انسانی است و پیدا کردن و منحرف نشدن از این مسیر لطفی است که باید از جانب خداوند به انسان ارزانی شود. پیدا کردن و قرار گرفتن در این مسیر آنقدر برای انسان حیاتی است که خداوند بر انسان واجب کرده است روزانه چندین نوبت این مهم را از او طلب نماید. (اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم... (خداوندا) ما را به راه سعادت هدایت فرما، راه کسانی که به آنان نعمت دادی..) به تصریح آیات و روایات این نعمت داده شدگان، کسانی جز اهل بیت (ع) نیستند. (سوره حمد تفسیر المیزان).در پایان برای شما دوست عزیز آرزوی موفقیت و سربلندی در تمام مراحل زندگی داریم و از خداوند منان خواستاریم تا شما را در مسیر اهل بیت (ع) قرار دهد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه