از کجا معلوم که امامان(ع) معصومند؟

عصمت امامان علیهم السلام ، از طریق ادله عقلى و آیات قرآنى و روایات معتبر در نزد شیعه و سنّى، قابل اثبات است. که ما در اینجا صرفا به بیان یکى از ادله عقلى عصمت امامان اکتفا مى کنیم و در مورد سایر ادله منابع موجود را معرفى خواهیم کرد. دلیل عقلى عصمت امام براهین عقلى گوناگونى براى اثبات لزوم عصمت امام اقامه شده است که ما تنها به ذکر یکى از ادله عقلى مى پردازیم. این دلیل را در دو مرحله به صورت اجمالى و تفصیلى بیان مى کنیم. بیان اجمالى: امامت، به معناى استمرار وظایف و شؤون نبوت به جز تلقى وحى است. یعنى امام جانشین و خلیفه پیامبر در همه شؤون و وظایف پیامبر به جز شأن تلقى وحى و ابلاغ آن به مردم است. یکى از مهمترین شؤون پیامبر اکرم، مرجعیت دینى مردم است. امام با چنین شأنى، باید در مقام تبیین و توضیح احکام الهى و سنّت نبوى، از هر گونه خطا و انحراف عمدى و سهوى معصوم باشد، و گرنه نقض غرض پیش آمده، و هدف تشریع احکام و بعثت انبیا تحقق نخواهد یافت. بنابراین، همان ادله اى که عصمت انبیا را اثبات مى کند، بر عصمت امام نیز دلالت دارد. بیان تفصیلى: بیان تفصیلى، دلیل فوق مبتنى بر ذکر چند مقدمه است: 1. وظایف و شؤون نبى گرامى اسلام 2. سرنوشت این وظایف بعد از رحلت پیامبر 3. معناى امامت 1. وظایف و شؤون نبى اکرم: الف) تلقى وحى و ابلاغ آن به مردم ب) مرجعیت دینى: یعنى تفسیر وحى و تشریح مقاصد آن، بیان حکم الهى در موضوعات مستحدثه، تبیین و تشریح جزئیات مسائل اعتقادى و ردّ شبهات و تشکیکات اعتقادى و محافظت از دین و جلوگیرى از وقوع تحریف در آن. ج) رهبرى اجتماع: یعنى حکومت و اداره جامعه 2ـ سرنوشت این وظایف بعد از نبى اکرم(ص): بدون شک، پس از ارتحال رسول اکرم(ص) وحى آسمانى قطع شد. اما دو شأن دیگر، چه وضعیتى پیدا کردند؟ سه احتمال وجود دارد: الف ـ خداوند، در این زمینه هیچ دستورى و سخنى بیان نکرده است و آن را مهمل گذاشته است. ب ـ امت اسلامى، خود صلاحیت این امور را دارد و نیازى به نصب جانشینى از ناحیه خداوند، نیست از این رو، خداوند امت اسلامى را شایسته در جبران و پر کردن جاى نبى اکرم در این دو شأن دانسته است. ج ـ پیامبر اکرم، موظف بوده که شخصى را که از ناحیه خداوند منصوب شده است، به عنوان جانشین خود در این دو شأن معرفى کند و او موظف به استمرار وظایف پیامبر باشد. احتمال اول مردود است، چون با هدف بعثت انبیا منافات دارد و نقض غرض محسوب مى شود. احتمال دوم نیز مردود است چون مطالعه وضعیت امت اسلامى از صدر تا به امروز نشان مى دهد که امت اسلامى به ویژه در مورد شأن «مرجعیت دینى» به هیچ وجه توانایى انجام وظایف نبى اکرم را نداشته است. به عنوان نمونه، قرآن کریم در مورد دزد مى فرماید: دست دزد باید قطع شود اما اینکه دست دزد از کجا باید قطع شود، اختلافات فراوانى وجود دارد. خوارج، محل قطع را، محل اتصال بازو و کتف دانسته و برخى دیگر (ابو حنیفه، مالک و شافعى) از مچ دست پنداشته اند. و شیعه امامیه به استناد سخن ائمه معتقد است که تنها چهار انگشت دست باید قطع گردد. معناى امامت امامت به معناى جانشینى در جمیع شؤون انبیا به جز دریافت و تلقى وحى است. یکى از شؤون انبیا مسأله رهبرى اجتماع و حکومت است و شأن دیگر مرجعیت دینى است، این شأن به تعبیر شهید مطهرى به معناى کارشناسى اسلام است، اما نه در حد یک مجتهد بلکه کارشناسى که از طرف خدا علوم اسلامى را از پیغمبر اکرم گرفته و از او به معصوم بعدى منتقل شده است. با توجه به خاتمیت دین اسلام و اینکه تمامى آنچه را که سعادت دنیوى و اخروى بشر تا روز قیامت مورد نیاز است، اسلام تأمین مى نماید و با توجه به اینکه پیامبر اکرم در طول رسالت خویش، شخصا چنین فرصتى را نداشتند که اسلام را به تمام و کمال با عمق معارف اعتقادى آن و دستور العمل ها و احکام فقهى آن که شامل جمیع شؤون مختلف زندگى بشر مى شود، بیان کنند و از طرفى دیگر، امکان ندارد که پیامبر اکرم، دین خدا را به صورتى ناقص بیان کرده باشند در حالى که قرآن، اسلام را به عنوان دین جامع و کامل معرفى مى کند الیوم اکملت لکم دینکم... نتیجه اى که از مقدمات فوق به دست مى آید این است که باید در بین اصحاب پیامبر اکرم انسان یا انسان هایى باشند که اسلام را به صورت کامل از آن حضرت فرا گرفته و بعد از او به توضیح و تبیین آن بپردازند و چنین اشخاصى باید معصوم باشند بدون وجود چنین اشخاصى که با برخوردارى از عصمت به تبیین و توضیح احکام دین بپردازند، سخن از دسترسى مردم به دین خالص و کامل الهى نمى توان به میان آورد و غرض از بعثت تحقق نخواهد یافت به همین جهت اهل سنت در مسائل جدیدى که براى آنها پیش مى آید، از آنجا که به اسلام شناس معصوم اعتقاد نداشتند به استفاده از قیاس و استحسانات ظنى و گمانى روى آوردند. براى اطلاع از سایر ادله عقلى عصمت و نیز ادله قرآنى و نیز ادله روائى عصمت، مراجعه کنید به کتاب «پژوهشى در عصمت معصومان، حسن یوسفیان و احمد حسین شریفى، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى.[پایان کد انتخابی] .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه