با عرض سلام. امروز سوالی ذهنمو درگیر کرد....از لحاظ علمی و معنوی چرا بیدار موندن از اذان صبح تا طلوع افتاب در دین اسلام توصیه شده؟ و اینکه ایا تو این زمان بهتره که به مناجات با خداوند بپردازیم؟ راستشو بخواید من حس میکنم در این بیدار موندن یه ارامشی وجود داره اما این ارامشو من نمیتونم کسب کنم،من چند سری امتحان کردم وقتی که بیدار موندم تو ساعات بعدی صبح خواب الود بود. چه دلیلی وجود داره که از خواب شیرین بزنیم و این ساعت رو بیدار بمونیم؟ شاید اگه بتونم دلیلش و درکش کنم بهتر بتونم بیدار بمونم. ممنون از شما که به سوالات جواب میدید.

با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما دوست عزیز، به پاسخ مختصری در مورد پرسش شما می‌پردازیم ، بیداری بین الطلوعین را می‌توان از ابعاد گوناگونی نگریست. که ما به دو بعد پزشکی و از منظر آیات و روایات اشاره می‌نماییم. الف ) بین الطلوعینمقصود از الطلوعین، دمیدین(طلوع) روشنایی، یعنی بین طلوع فجر(نماز صبح) تا طلوع آفتاب و زمانی که هوا تقریبا گرگ و میش شده است.بین الطلوعین یعنی بین دو شرق، یک شرق یعنی طلوع صبح کاذب که خیط ابیض است و شرق دوم یعنی طلوع صبح صادق که طلوع آفتاب است.چنین حالتی در غروب هم وجود دارد.در مورد خوابیدن که یک امر طبیعی است، در روایات آمده است که در ساعات اولیه شب بخوابید و بین الطلوعین بیدار باشید. ب ) پزشکی یکی از فواید عمل به روایت در رابطه با بیداری بین الطلوعین این است که هورمونی در بدن به نام هورمون رشد(سوماتوتوروپ) وجود دارد که بیشترین میزان ترشح آن حدود دو ساعت بعد از غروب آفتاب می باشد (زیرا بدن انسان یک فیزیولوژی خاصی دارد که با عالم هماهنگ می باشد) و در روایات آمده که همان ساعت بخوابید. این‌که خواب کافی در زمان مناسب، باعث بلندی قد می شود، به این دلیل است که در اوایل شب، این هورمون ترشح می شود و اگر کسی سر شب بخوابد، رشد متناسب و متعادلی پیدا می کند.اما یک سری از هورمون های استرس زا وجود دارند (که البته در جای خود مفید می باشند) که به آنها کورتیکواستروئید گفته می شود، مانند هورمون های آدرنالین و نور آدرنالین. بیشترین میزان ترشح این هورمون ها دو ساعت قبل از طلوع آفتاب می باشد؛ یعنی دقیقا هنگام بین الطلوعین (از طلوع فجر تا طلوع آفتاب). این که خواب بعد از اذان صبح، باعث ناراحتی و کسلی و پریشانی انسان می شود، ولی بیدار شدن در موقع اذان حالت شادابی می آورد، به خاطر ترشح این هورمون هاست. همچنین اگر زمانی که این هورمون ها حداکثر ترشح خود را دارند، انسان خواب باشد، احتمال سکته زیاد است. لذا بیشترین آمار مرگ در خواب، در ساعات بین الطلوعین می باشد.حال اگر همین مسئله یعنی نخوابیدن بین الطلوعین را یک پزشک به ما توصیه می کرد، با شوق و اطمینان بیشتری به آن عمل می کردیم، زیرا به کاربردی بودن آن معتقد بودیم، اما دستورات دینی را به عنوان مسائل صرفاً اخلاقی پنداشته و کمتر به آنها توجه می کنیم. ج ) روایات از منظر روایات؛ خواب بین الطلوعین بر طبق روایات، مکروه است ولی حرام نیست، علاوه بر آیات قرآن که در توصیف افراد متقى فرموده: وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ ؛ در سحرها به استغفار مى پردازند (ذاریات، آیه 18). در روایات متعددى نیز خواب بین الطلوعین موجب فقر و پریشانى دانسته شده است. امام صادق(ع) فرمود: «خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مى کند و این خواب شومى است»، (بحارالانوار، ج 86، ص 129). بیداری بین الطلوعین دارای آثار و فواید بسیار است مانند نشاط درونی، طول عمر، برکت و وسعت روزی ... پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) فرمودند: «خدایا برکت را در صبحگاهان، برای امت من قرار ده ... اگر کسی خواهان رفع نیاز است، صبحگاهان به سوی آن شتابد؛ زیرا من از خدای سبحان خواستم که روزی را صبحگاهان برای امت من قرار دهد.»( تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج17، ص281)باید دانست برکت و وسعت روزی حتی برای کسانی که حقوق ثابت دارند نیز مطرح است به طور مثال خرج های بی مورد، ضررها، بیماری ها و موفقیت تحصیلی فرزندان و ... همگی می تواند بسیار پر هزینه باشد که برکت بهره های معنوی چه بسا این گونه هزینه ها به سراغ فرد نیاید. د ) حکمت مستحبات و مکروهات نکته ای که در این جا ذکر آن بی مناسبت نیست این است که در اسلام واجبات و محرماتی داریم که قطعا دارای حکمتی است و فلسفه ای دارد که عقل نیز آن را تایید می کند و در بسیاری از موارد حکمت آن را می توان دریافت. اما مقوله مستحبات و مکروهات نیز در اسلام دارای فلسفه و حکمت های عقلی می باشد که در بسیاری از موارد عقل نمی تواند به همه و یا حتی جزئی از آن نیز دست یابد. به طور مثال دستوری مانند ورود به مسجد با پای راست که در اسلام در شمار مستحبات شمرده شده است. به تازگی دانشمندان با آزمایش بر روی موش به این نکته دست یافتند که اگر هنگامی که موش بر روی پای راست خود می باشد بیهوش شود از جلو به زمین می خورد و این نکته پر واضح است که اگر مومنی هنگام ورود با پای راست به مسجد، عمرش تمام شود به درون مسجد می افتد و در خانه خدا جان می دهد؛ چنین امری شاید یکی از کمترین حکمت های چنین مستحبی باشد. در مورد استحباب بیداری بین الطلوعین نیز وضع به همین رویه است. مستحبی است دارای فواید بسیار که نمی توان به همه فواید آن دست یافت و تنها گوشه ای از آن گفته شد. ه ) راههای دستیابی به بیداری بین الطلوعین اما مساله بعد این است که چه کنیم تا بتوانیم به فیض چنین بیداری دست یابیم.دست یابی به بیداری بین الطلوعین و استفاده از برکات آن محتاج برنامه ریزی است. برای این منظور موارد زیر را مراعات کنید:1. شام را کمتر از معمول و حداقل دو ساعت قبل از خواب بخورید.2. شب ها زودتر به رختخواب بروید و از بیدار ماندن تا دیروقت بپرهیزید. حتى ا لمقدور براى مطالعه سعى کنید از وقت سحرگاهان و صبح ها استفاده نمائید.3. محل استراحت خود را طورى طراحى و انتخاب کنید که مُشرف به پنجره و فضاى باز باشد تا تغییرات جوّى (رنگ آسمان و تغییرات نور هوا) براى شما ملموس باشد.4. وسایل مورد نیاز براى برخاستن از خواب را تهیه کنید (مانند ساعت مخصوص و زنگ دار که قابل تنظیم باشد).5. اگر اطرافیان شما دیر مى خوابند، شما سعى کنید محل خواب خود را در جائى که سر و صداى کمترى دارد و مزاحمتى براى شما نیست انتخاب کنید و هر چقدر زودتر بخوابید و هرچه خواب شما با آسودگى و در محیطى آرام صورت گیرد، بالطّبع برخاستن شما براى کارهاى صبح، بهتر و و مقدورتر خواهد شد. یکى از عللى که سبب خواب ماندن در صبح ها مى شود این است که روح و جسم انسان از لحاظ کمى و کیفى استراحت کافى برخوردار نیست. حداقل 6 ساعت خواب براى یک انسان مورد نیاز است در این مدت زمان بدن باید طورى به خواب برود که استراحت عمیق احساس شود. اگر انسان بعد از این نوع استراحت، خودانگیز از خواب بیدار شد این نشانگر خواب و استراحت به میزان مطلوب است6 . در طول روز مراقب باشید هر قدر اعمال و رفتار شما به صلاح و سداد، خیر و نیکى منطبق تر و موافق تر باشد توفیقات شما در امور معنوى (از جمله شب خیزى) بیشتر خواهد بود.7. قبل از خواب اعمال آن را انجام دهید، براى این منظور مفاتیح الجنان را بگشائید و اعمال قبل از خواب را بر حسب حال و به میزان وقتى که دارید انجام دهید. ممکن است در ابتدا انجام امور مشکل به نظر برسد ولى به مرور قابل انجام مى باشد. علاوه بر موارد فوق، تنظیم چرخه خواب نقش مؤثری در عملکرد کار روزانه انسان و به موقع بیدار شدن دارد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه