پیشینیان علم را به سه دسته تقسیم کرده اند: 1. حکمت اولی که در باره کلیات عالم و مسئله وجود بحث می کند. 2. حکمت وسطی که شامل ریاضیات می شود. 3. حکمت سفلی که شامل علوم تجربی و طبیعیات است. شاید این تقسیم بندی اشتباه نباشد، اما ارزش گذاری که بر علم در این تقسیم بندی صورت گرفته جای سؤال های فراوان دارد.اول این که چگونه علمی که اگر اباطیل و اضافات و مکررات آن کنار گذاشته شود، شاید حتی صد صفحه کتاب را پر نکند، برتر از علمی می شود که برای ثبت واقعیت های یک ذره کوچک در آن مثل اتم شاید هزاران صفحه نیز کافی نباشد؟ و چگونه بافته های ذهنی بعضی به اصطلاح متفکر، در برابر علوم مختلف در باره رموز و اسرار کائنات و آفریده های عظیم خداوند و قوانین حاکم بین آنها، از نظر اهمیت، در درجه بالاتری قرار می گیرد؟ به گونه ای که یکی از فضلا در کتابش گفته: اگر حکمت اولی را به انسان تشبیه کنیم حکمت سفلی مانند سنگ مثانه است در وجود آن انسان. یعنی یک شیء بی ارزش و حتـی اضافی و مزاحم. جالب است خداونـد که اینـها را می آفرید از بی ارزش بودن آن خبر نداشت.آنچه در مورد علم بشر صدق می کند محدود بودن کلیت علم بشر اسـت. تقسیـم بنـدی در درجه بعد صورت می پذیرد. و تازه علم بشر در مورد اول یعنی حکمت اولی بسیار محدود تر است و تشکیل می شود از اطلاعاتی که عقل بر بدیهی بودن خداوند می رساند و خبرهایی که خود خدا در مورد عوالمی که انسان امکان خبر دار شدن از آنها را نداشت به پیامبران ابلاغ نموده. و اکثر گستره علم قابل درک بشر، مربوط به قوانین حاکم بر عالم و اشیای موجود در آن می شود.به علاوه آیا احتمال ندارد آنان که برای پاسخ به سؤالات بشر در مورد حکمت سفلی دچار توهم بافی و جواب هائی به کلی غلط شده اند (منظور فلاسفه یونان باستان است که اعتقاداتی که در ابتدای مبحث علم ذکر شد غالبا از افاضات آنان است)، در مورد حکمت اولی نیز دچار همان اشتباهات شده باشند و بشریت را در تاریکی جهلی عمیق فرو برده باشند؟

ارزش علم نسبت به هدف خاصی سنجیده می شود و ملاک ارزش یک علم میزان کار آمدی آن علم در عرصه سعادت ابدی انسان است و علوم عقلی به دلیل کلیت و ابدیی بودن برای رسیدن به اهداف متعالی انسان، کار آمدتر است (هرچند که علوم تجربی رفاه دنیوی زیادی می آورد، اما در تحقق سعادت انسان بما هو انسان نقش کوچکی دارد). وجود اشتباه در یک علم، دلیل بر بطلان همه یافته های دانشمندان مرتبط با آن علم نمی شود. همچنین کثرت مقداری یک علم دلیل بر ارزشمندتر بودن آن علم نیست؛ پس علوم الاهی عقلی برای تعالی انسان از ارزش بیشتری برخوردارند، هر چند که دانشمندان این علوم، در علوم طبیعی یا حتی در علوم الاهی مرتکب اشتباهاتی شده باشند. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه