بعد از دعاي فرج ( اللّهم كن لوليك ...) جمله برحمتك يا ارحم الرحمين ادامه دعا است يا خير؟
به طور كلي، هر دعايي براي شروع از «حُسن مطلع» (نيکويي آغاز) و در پايان از «حُسن ختام» (... پايان) خاص برخودار است. قرآن کريم نيز اين چنين است، و طبق حديث شريف از پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ كه فرموده است: «كلّ امر خطير ذي بال لايبدؤ فيه باسم الله،1 فهو ابتر». هر امر مهمّ و با اهمّيّتي، که نام خدا و «بسم الله»، آغاز نشود، ناتمام و بينتيجه ميماند. بنابراين، هر كاري بايد از «حُسن مطلع» و «حُسن ختام» خاص برخوردار باشد. در فرهنگ اسلام، «حُسن مطلع» و سرآغاز هر كاري، ذكر «بسم الله الرّحمن الرّحيم» است. در فرهنگ قرآن و دعا نيز مسأله اين گونه است. به عنوان مثال: در فرهنگ قرائت قرآن، «حُسن ختامش»، گفتن «صَدَقَ اللهُ العلي العظيم» است. هرچند اين عبارت جزء جملات قرآني نيست، ولي به عنوان «حُسن ختام»، بعد از قرائت و تلاوت قرآن خوانده ميشود. دعاها نيز اين گونه هستند و هر دعايي بر اساس محتوا و مضامين خاصي كه دارد با يك «حُسن ختام» خاصي پايان ميگيرد. به عنوان مثال: «حُسن ختام» در دعاي توسّل «آمين يا رَبّ العالمين» است و در دعاي ندبه «حُسن ختام»، «يا اَرْحم الرّاحمين» است... . دعاي فرج نيز از اين قاعده مستثنا نيست. به عنوان «حُسن مطلع» با «بسم الله الرّحمن الرّحيم» آغاز ميشود و به عنوان «حُسن ختام»، با «برحمتك يا ارحم الراحمين»، پايان مييابد. در صورتي كه نه «بسم الله الرّحمن الرّحيم»، جزء آغاز دعاي فرج است و نه «برحمتك يا ارحم الراحمين»، جزء پايان دعا؛ ولي به عنوان «حُسن ختام»، در پايان دعاي فرج، همانند گفتن «صدق الله العليّ العظيم» در پايان قرائت و تلاوت قرآن کريم است. با اين بيان روشن شد كه، «برحمتك يا ارحم الراحمين» جزء متن دعا نيست و به عنوان «حُسن ختام»، دعا را با اين جملهي زيبا كه از اسماء الهي است به پايان ميبريم. بدون آنكه آن جمله را جزء دعاي فرج بشماريم.